Encyclopedie

Het ondubbelzinnig maken - Als u op zoek bent naar het concept van "encyclopedie" in de taalkunde, zie Encyclopedie (linguïstiek) .

Enkele delen van het Brockhaus Konversations-Lexikon , 1902

De encyclopedie is een naslagwerk dat informatieve of kritische items verzamelt "volgens een logisch en organisch systeem, of zelfs in de vorm van afzonderlijke items die in alfabetische volgorde zijn verspreid", ^[1] met betrekking tot het hele gebied van menselijke kennis ^[2]

De Latijnse term encyclopedie uit de Renaissance is afgeleid van de Griekse uitdrukking van Plinius de Oudere ἐγκύκλιος παιδεία ( enkyklios paideia ), ^[3] letterlijk " circulaire opvoeding ", dwz volledig, in staat om alle disciplines te omvatten. ^[2] Deze uitdrukking werd later in het Latijn overgenomen door Quintilianus in de Institutio oratoria ^[4] en komt voor het eerst in de moderne betekenis van het woord voor in Johann Heinrich Alsted 's Encyclopaedia Cursus Philosophici septem tomis distincta (1630) .^[5]

Encyclopedische werken bestaan ​​al zo'n 2000 jaar: de oudste die is overgeleverd, de Naturalis historia , werd in de eerste eeuw geschreven door Plinius de Oudere . De moderne encyclopedie is ontstaan ​​uit woordenboeken rond de 17e eeuw . De bekendste en belangrijkste van de eerste encyclopedieën in de geschiedenis is de Encyclopedie van Diderot en d'Alembert , gepubliceerd in Parijs in de tweede helft van de 18e eeuw .

Historisch gezien waren sommige encyclopedieën opgenomen in een enkel volume, maar vervolgens werden sommige enorme werken in talrijke volumes, zoals de Encyclopedia Britannica of de meer omvangrijke, de Europees-Amerikaanse Encyclopedia universal ilustrada . ^[6]

Sommige moderne encyclopedieën, zoals Wikipedia , de meest voorkomende, ^[2] zijn digitaal en vrij beschikbaar.

Geschiedenis

Eerste encyclopedische werken

Vertegenwoordiging van de hel in de Hortus Deliciarum

De mens heeft gedurende het grootste deel van zijn geschiedenis een encyclopedische activiteit uitgevoerd, bedoeld als een poging om systematisch vorm te geven aan zijn kennis, althans sinds het rationele en wetenschappelijke denken zich heeft gevestigd ten koste van epische en religieuze beschrijvingen . Deze passage wordt over het algemeen gevonden in het oude Griekenland .

Aristoteles wordt vaak de eerste encyclopedist genoemd, omdat hij, naast het filosofisch fundament van alle takken van kennis, ook veel informatie vergaarde, vooral van naturalistische, maar ook sociale, zoals de beschrijving van de constituties van Griekse steden . Hij beperkte zich niet tot een louter fictief en beschrijvend-contemplatief werk, maar tot een vergelijking van wetten, gebruiken, gewoonten en tradities, waarbij hij historische theorieën en waardeoordelen ontleende, om een ​​sociale orde van het mensenrijk te vestigen in volledige overeenstemming met het (goddelijke e) natuurlijke van de andere bestaande koninkrijken .

Het werk van Aristoteles was zeker het meest complete van het klassieke Griekenland , maar het structureren van alle takken van kennis was het doel waarnaar bijna alle andere oude filosofen neigden.

Onder de andere veelzijdige auteurs van de Griekse wereld moet in ieder geval Eraclide Pontico worden genoemd .

In de Romeinse context wordt het eerste encyclopedische werk beschouwd als de Libri ad Marcum filium van Cato de Censor . De Romeinse geleerde bij uitstek was Marco Terenzio Varrone , wiens werken een encyclopedisch karakter hadden, de Antiquitates en vooral de Disciplinarum libri IX , een verloren werk waarvan slechts fragmenten over zijn: ^[7] deze werken zijn echter verloren gegaan en blijven slechts fragmenten die door andere oude auteurs. Daarom is onder de Romeinse encyclopedisten de belangrijkste in feite Plinius de Oudere ( 1e eeuw ), die de Naturalis historia schreef(letterlijk "natuurlijke historie", maar ook "Observatie van de natuur" ^[8] ), een beschrijving van zevenendertig delen van de wereld van de natuur die gedurende een groot deel van de Middeleeuwen buitengewoon populair bleef in West-Europa en de basis vormde van vele latere encyclopedieën. Andere Romeinse samenstellers waren Aulus Cornelio Celso en Gaius Giulio Solino .

In de middeleeuwen werd het bijzonder gewaardeerd om noties te organiseren: typische collecties, summae , trésors . In de oudheid en de middeleeuwen werd de werkelijkheid typisch opgevat als een eindig geheel en daarom volledig te beschrijven. Pas in de moderne tijd beginnen we na te denken over mogelijke kennis op basis van nieuwe onderzoeksmethoden of simpelweg bestaande kennis .

Manuscript van de Etymologiae van Isidorus van Sevilla

De verhandeling De nuptiis Philologiae et Mercurii ("Over het huwelijk van filologie met Mercurius "), geschreven door Marziano Capella in de laat-Romeinse periode ( IV - V eeuw ) had een opmerkelijke invloed op het middeleeuwse denken , dat met zijn classificatie van de zeven liberale arts (van het " kruispunt " en van het " kruispunt ") vormt een soort encyclopedie van klassieke eruditie .

De eerste encyclopedie van het christelijke tijdperk waren de instellingen van Cassiodorus ( 560 ), die de inspiratie vormden voor de Etymologiae of Origines ( 636 ) van Isidorus van Sevilla , dat het meest invloedrijke encyclopedische werk van de vroege middeleeuwen werd . Deze werken dienden op hun beurt als basis voor de compilaties die rond 830 door Rabano Mauro werden gemaakt, met als bekendste De universo of De rerum naturis . Onder de codes van de beroemde abdij van San Colombano di Bobbio bevindt zich deGlossarium Bobiense , samengesteld door Bobbio's Scriptorium in de 9e eeuw , is een van de eerste ante-literam-encyclopedieën van de vroege middeleeuwen.

Byzantijnse encyclopedieën waren compendia met informatie over zowel het oude Griekenland als het Byzantijnse. De bibliotheek van Patriarch Photius I van Constantinopel ( 9e eeuw ) was het eerste Byzantijnse werk dat een encyclopedie zou kunnen worden genoemd. Maar de belangrijkste Byzantijnse encyclopedie wordt beschouwd als het Suda- lexicon , misschien door de auteur met dezelfde naam, geschreven rond 1000 . Onder de Macedonische dynastie bloeide het Byzantijnse encyclopedisme op, wat leidde tot het opstellen van een echte encyclopedie van agronomische kennis genaamd Geoponics, in belangrijke mate toegeschreven aan keizer Constantijn VII zelf . ^[9]

Een van de eerste encyclopedieën van het lage middeleeuwse Westen was het Didascalicon van Ugo di San Vittore . Ontwikkeld in een monastieke omgeving , werd het echter ook veel gebruikt in stadsscholen. Dit feit en de complexiteit van het thema dat op dit werk aanwezig is, doen ons nadenken over de symbiose tussen de twee cultuurpolen (aan de ene kant het platteland met het klooster , aan de andere kant de stad met de kathedraal ) die soms tegenover elkaar staan ​​in een te drastische manier en vereenvoudiging. Het belangrijkste werk van de vroege middeleeuwen was echter de Imago mundi van Onorio Augustodunense, geschreven rond 1110 : het ging over aardrijkskunde , astrologie , astronomie en geschiedenis en werd vertaald in het Frans , Italiaans en Spaans .

Het Speculum Majus door Vincent van Beauvais

Onder de meest populaire encyclopedieën van de late middeleeuwen noemen we de De rerum naturis ( 1246 ) van Thomas de Cantimpré en de De proprietatibus rerum ( 1240 ) van Bartolomeo Anglico die aan het begin van de veertiende eeuw in het Mantua werd vertaald . Lambert de Saint-Omer 's Liber floridus ( 1120 ) en Errada di Landsberg 's Hortus deliciarum ( 1175 ) zijn vooral beroemd om hun illustraties. Het meest ambitieuze en complete werk van deze periode was echter het Speculum Majus (1260 ) door Vincent de Beauvais , met meer dan drie miljoen woorden. Een paar jaar na de Speculum Majus is het de eerste encyclopedie in de volkstaal , namelijk Li livres duo Trésor in het Frans geschreven door de Florentijnse Brunetto Latini . Het was in feite een reductie van het Speculum voor gebruik door de koopmansklassen die geen Latijn kenden.

Onder de eerste Arabisch - islamitische kennisverzamelingen in de Middeleeuwen bevinden zich talrijke alomvattende werken en een zekere ontwikkeling van wat we nu de wetenschappelijke methode, de historiografische methode en referenties noemen. Onder de werken om te onthouden zijn de Encyclopedia of the Brothers of Purity ( al-Risāla al-Jāmiʿa , 52 delen), in Ismaili -stijl , een encyclopedie van de wetenschap door Abu Bakr al-Razi , de productieve productie van de Mutazilite al-Kindi ( ongeveer 270 boeken) en twee werken van Avicenna : The Book of Healing eDe canon van de geneeskunde , de tweede die al eeuwenlang als norm wordt aangenomen in het geneeskundeonderwijs , ook in Europa. Ook het vermelden waard zijn de werken uit de universele geschiedenis (of sociologie ) van de Asharieten , al - Ṭabarī , al-Masʿūdī , Ibn Rusta , Ibn al-Athir en Ibn Khaldun , wiens Muqaddima (de " Prolegomeni"naar wat beweerd werd een" universele geschiedenis " te zijn) bevat waarschuwingen over de betrouwbaarheid van geschreven verslagen die tot op de dag van vandaag van toepassing blijven. Deze geleerden hadden een onschatbare invloed op onderzoeks- en schrijfmethoden, deels vanwege het praktiseren van de islam van de isād waarin de nadruk lag op trouw aan schriftelijke verslagen, verificatie van bronnen en kritisch onderzoek.

Manuscript behorend tot de Yongle Encyclopedia (circa 1403 ), een van de meest uitgebreide encyclopedische werken in de geschiedenis.

Het enorme werk Four Books of the Sung , geschreven in de 11e eeuw onder de Song-dynastie (960-1279), is de verzameling van de eerste grote Chinese encyclopedieën, waarvan de vierde, getiteld First turtle shell of the Archive , bestaat uit 9,4 miljoen ideogrammen verzameld in 1 000 volumes. In dezelfde periode leefde de grote wetenschapper en staatsman Shen Kuo (1031-1095) die in 1088 de encyclopedie Mengxi bitan schreef .

De Chinese keizer Yongle van de Ming-dynastie hield toezicht op de compilatie van de Yongle Encyclopedia , een van de grootste encyclopedieën in de geschiedenis, die in 1408 werd voltooid en meer dan 370 miljoen Chinese karakters bevatte in 11.000 manuscriptvolumes , waarvan er tot nu toe ongeveer 400 bewaard zijn gebleven . Onder de daaropvolgende Qing-dynastie componeerde de Qianlong - keizer persoonlijk 40.000 gedichten als onderdeel van een bibliotheek van 4,7 miljoen pagina's in 4 afdelingen, waaronder duizenden essays, genaamd de Siku Quanshudat is waarschijnlijk de grootste verzameling boeken in de geschiedenis. Het is leerzaam om zijn titel voor deze kennis, Watching the Waves in a Sacred Sea , te vergelijken met een westerse titel voor alle kennis.

Het bestaan ​​van encyclopedische werken in Japan uit de 9e eeuw is bekend , zowel als imitatie van Chinese encyclopedieën als als originele werken.

Al deze boeken werden allemaal met de hand gekopieerd en waren daarom extreem duur. Bijgevolg waren ze nauwelijks wijdverbreid en behoorden ze over het algemeen tot instellingen: vorsten, kathedralen, kloosters, kloosters. Vandaar ook hun benadering: ze waren over het algemeen geschreven voor degenen die hun kennis moesten uitbreiden, eerder dan voor degenen die ze moesten raadplegen (met enkele uitzonderingen op het gebied van de geneeskunde ).

In de Renaissance werden twee veranderingen doorgevoerd die encyclopedieën heel dicht bij de huidige brachten. Allereerst zorgde de introductie van de pers voor een veel grotere verspreiding. In het bijzonder zou elke intellectueel nu een persoonlijk exemplaar kunnen hebben.

De eerste renaissance - encyclopedie wordt vaak beschouwd als De expetendis et fugiendis rebus door Giorgio Valla , postuum gepubliceerd in 1501 door de drukkerij van Aldus Manutius , waarin de auteur zich niet beperkte tot het verzamelen van noties die uit zijn studies waren afgeleid en verdeeld in systematische behandelingen, maar omvatte ook tal van vertalingen van oude werken. Van de 49 boeken van het werk gingen er 19 over wiskunde. Het werk was georganiseerd volgens het liberal arts schema, aangevuld met enkele andere disciplines. ^[10]

De Margarita philosophica , geschreven door de Duitse kartuizer Gregor Reisch en gedrukt in 1503 , was een typische renaissance-encyclopedie, geordend naar het model van de zeven vrije kunsten. Het was waarschijnlijk de eerste encyclopedie die speciaal ontworpen was om gedrukt te worden.

Frontispice van het universele lexicon

In de loop van de volgende twee eeuwen werden vele andere werken van erudiete compilatie gepubliceerd. Sommigen van hen droegen voor het eerst - en dit is de tweede verandering - de titel van Encyclopedia . Deze term werd bedacht door de humanisten om de volledige verzameling kennis aan te duiden. In werkelijkheid was het een verkeerde lezing van hun kopieën van de teksten van Plinius en vooral van Quintilianus , waardoor de twee Griekse woorden enkyklios paideia in één werden verenigd. Het eerste werk met deze titel is de Encyclopedia orbisque doctrinarum, hoc est omnium artium, scientiarum, ipsius philosophiae index ac divisio geschreven door Giovanni Aventino in 1517, gevolgd door Joachimus Fortius Ringelbergius ' Lucubrationes vel potius absolutissima kyklopaideia van 1541 en Pavao Skalić 's Encyclopedia seu orbis disciplinarum tam sacrarum quam prophanarum epistemon van 1559 .

De meest complete encyclopedie van de Renaissance wordt echter beschouwd als de Encyclopaedia septem tomis distincta in zeven delen, gepubliceerd in 1630 door Johann Heinrich Alsted .

In de Britse context gebruikte de Engelse arts en filosoof Sir Thomas Browne in 1646 specifiek de term encyclopedie in het voorwoord aan de lezer om zijn werk Pseudodoxia Epidemica or Vulgar Errors te beschrijven , een reeks weerleggingen van veelvoorkomende fouten van zijn tijd. Browne structureerde zijn encyclopedie op het beproefde schema van die van de Renaissance, de zogenaamde "ladder van de schepping", die een hiërarchische ladder bestijgt door de minerale , plantaardige , dierlijke , menselijke, planetaire en kosmologische wereld.. Browne's compendium kende niet minder dan vijf edities, elk herzien en aangevuld; de laatste editie verscheen in 1672 . De Pseudodoxia Epidemica werd vertaald in het Frans , Nederlands , Duits en Latijn .

Johann Jacob Hofmann 's Lexicon Universale , gepubliceerd in twee edities, de eerste in 1677 en de tweede in 1698 , wordt vaak beschouwd als de laatste humanistische encyclopedie . Het is in feite een werk dat twee tijdperken omspant, omdat het enerzijds nog steeds in het Latijn is geschreven, anderzijds al alfabetisch.

Achttiende eeuw

Frontispice van Le grand Dictionnaire historique, door Moréri

De laatste stap naar de vorm van encyclopedieën zoals we die vandaag kennen, was de bevestiging van de organisatie van de onderwerpen volgens alfabetische volgorde. In die zin vloeien de achttiende -eeuwse encyclopedieën niet rechtstreeks voort uit de renaissance-encyclopedieën, die nog steeds een ordening op onderwerp volgden (zoals de zeven vrije kunsten of de 'ladder van de schepping'). Moderne encyclopedieën waren eerder de ontwikkeling en uitbreiding van gespecialiseerde woordenboeken, geschreven in de moderne taal vanaf het einde van de zeventiende eeuw , en bedoeld voor een lager opgeleid publiek dan dat van encyclopedieën. Deze werken hadden de vorm en naam van woordenboeken . In werkelijkheid hebben ze de stemmen verdiept tot een niveau dat we zouden kunnen definiëren als een "".

Le grand dictionaire historique door Louis Moréri werd gepubliceerd in 1674 . In 1690 verscheen postuum in Rotterdam de Dictionnaire universel des arts et des sciences van Antoine Furetière . Zeven jaar later werd Pierre Bayle 's Dictionnaire historique et critique gepubliceerd . In 1704 publiceerde de Engelsman John Harris het Lexicon technicum in het Engels , waarin niet alleen de termen worden uitgelegd die in de kunsten en wetenschappen worden gebruikt, maar ook de kunsten en wetenschappen zelf. Isaac Newtonhij droeg eraan bij met zijn enige gepubliceerde tekst over chemie. In 1721 verscheen Johann Theodor Jablonski 's Allgemeines lexikon der Künste und Wißenschaften .

Gedurende de achttiende eeuw begon de behoefte te ontstaan ​​aan grote werken in enkele tientallen volumes die alle kennis konden beschrijven. Bijna allemaal namen ze de Renaissance-titel Encyclopedie aan .

De eerste alfabetisch gedrukte algemene encyclopedie verscheen aan het begin van de achttiende eeuw. Het was de Heilig-Profane Universele Bibliotheek van de Franciscaanse Vincenzo Maria Coronelli , waarvan alleen de eerste zeven van de 45 ontworpen volumes werden gepubliceerd (in Venetië ). Slechts een paar delen van dit werk zijn nog verspreid in Europese bibliotheken. Evenzo zagen tussen 1731 en 1750 de Großes vollständiges Universallexikon aller Künste und Wißenschaften in 64 volumes, toegeschreven aan Johann Heinrich Zedler , het licht . Deze twee werken waren echter niet erg origineel.

Frontispice van de eerste editie van de Encyclopédie

Zedler werd beschuldigd van plagiaat. In Leipzig en Halle, had hij de meest monumentale Duitstalige encyclopedie van de achttiende eeuw gepubliceerd. Voor het eerst werden biografieën van illustere persoonlijkheden en levende kunstenaars geïntegreerd. De thematische onderwerpen die door de universele encyclopedie worden behandeld, omvatten ook onderwerpen van dagelijks belang, zoals ambachten, schoonmaak of handel, die met dezelfde waardigheid worden behandeld als zuiver meer wetenschappelijke inhoud. Het was een van de eerste encyclopedische teksten die het koninklijk privilege kreeg, een effectieve vorm van auteursrechtelijke bescherming die destijds werd overwogen, in een geografisch gebied waarvan de uitbreiding het Koninkrijk Pruisen, Frankrijk, het huidige Europese Rusland omvatte. Vanuit organisatorisch oogpunt was het de eerste encyclopedie die de inhoud verdeelde over de verschillende redacteuren en medewerkers in verschillende hoedanigheden, niet per letter, maar per onderwerp, volgens de respectievelijke specialistische vaardigheden van elk. Vanaf een bepaald moment werd een deel van de inzendingen door de auteurs anoniem naar de uitgever gestuurd, een voor die tijd vernieuwende manier. Zelfs de financiering van het werk is origineel voor de keuze om sommige delen aan een loterij te verkopen, in plaats van voor de reservering van de exemplaren die zijn gesloten voordat het opstellen van de serie zelfs voltooid was, op de een of andere manier anticiperend op de modernecrowdsourcing . Dit bedrijfsmodel maakte het mogelijk om de werkelijke interesse van het publiek voor het werk en de economische haalbaarheid ervan te verifiëren, met voldoende liquiditeit om de vaste kosten gelijk te maken voordat ze zich in de tijd manifesteren.

De meest succesvolle was de Cyclopaedia (of Universal Dictionary of Arts and Sciences ), gepubliceerd door Ephraim Chambers in 1728 . Het was een encyclopedisch woordenboek in twee delen. Het bevatte echter een breed scala aan items, was alfabetisch geordend, was gebaseerd op input van vele auteurs en omvatte de innovatie van kruisverwijzingen binnen items. Chambers wordt daarom beschouwd als de vader van de moderne encyclopedie. De Cyclopedia werd het model voor elke volgende encyclopedie, zoals het werd vertaald en geïmiteerd. De Italiaanse vertaling verscheen in 1749 in Venetië .

Nauw, zij het voorzichtig, waren de relaties van de encyclopedische beweging met de Verlichting , met de geest van openheid voor kennis, onderwijs, bewustzijn van de verscheidenheid en relativiteit van gezichtspunten, ondanks de universaliteit van de rede en de menselijke natuur.

De Reasoned Dictionary of Sciences, Arts and Crafts , algemeen bekend als de Encyclopédie , gepubliceerd in Parijs vanaf 1751 , was oorspronkelijk ook bedoeld als een Franse vertaling van het werk van Chambers . Dit werk is zeker de bekendste en belangrijkste van de eerste encyclopedieën, opmerkelijk vanwege zijn uitgestrektheid, de kwaliteit van sommige bijdragen en vooral vanwege de politieke en culturele impact in de jaren voorafgaand aan de Franse Revolutie . Het ambitieuze project werd toevertrouwd aan Denis Diderot met de medewerking van de meest prestigieuze intellectuelen van die tijd ( Voltaire , d'Alembert, Rousseau , Quesnay enz.); het werk echter, naast de bijdragen van de grote Franse denkers van die tijd, wijdde veel ruimte aan technische informatie met betrekking tot de verschillende productieactiviteiten.

De Encyclopédie , uitgegeven door d'Alembert en Diderot, werd gepubliceerd in 17 delen met stemmen (verdeeld van 1751 tot 1765 ) en 11 delen met illustraties (verdeeld van 1762 tot 1772). Vijf delen aanvullend materiaal en twee delen indexen werden, onder toezicht van andere uitgevers, van 1776 tot 1780 verspreid door Charles-Joseph Panckoucke uit Parijs . Vier andere edities van de Encyclopédie werden vervolgens gedrukt, waarvan twee in Italië: die van 1758 - 1776 in Lucca en die van 1770 - 1778 inLivorno .

De Encyclopédie inspireerde op zijn beurt de Encyclopædia Britannica , die een bescheiden begin had in Edinburgh : de eerste editie, verspreid tussen 1768 en 1771 , bestond uit slechts drie haastig voltooide delen - AB, CL en MZ - voor een totaal van 2 391 pagina's. In 1797, toen de derde editie was voltooid, was deze uitgebreid tot 18 delen die een breed scala aan onderwerpen bestreken, met vermeldingen van een reeks autoriteiten in hun vakgebied.

De Meyers Konversations-Lexikon , 1885

Het Brockhaus Konversations-Lexikon werd van 1796 tot 1808 in Leipzig uitgegeven in 6 delen. Parallel aan andere achttiende-eeuwse encyclopedieën werd het toepassingsgebied uitgebreid tot voorbij dat van eerdere publicaties in een poging allesomvattend te zijn. Maar het werk was niet bedoeld voor wetenschappelijk gebruik, maar om de resultaten van onderzoek en ontdekkingen in een eenvoudige en populaire vorm zonder overdreven detail te verspreiden. Dit formaat, in tegenstelling tot dat van de Encyclopædia Britannica, werd op grote schaal geïmiteerd door latere 19e-eeuwse encyclopedieën in Groot-Brittannië, de Verenigde Staten, Frankrijk, Spanje, Italië en andere landen. Van de encyclopedieën die enige invloed hadden tussen het einde van de achttiende en het begin van de negentiende eeuw, lijkt de Brockhaus -encyclopedie qua vorm misschien het meest op moderne encyclopedieën.

negentiende eeuw

Het begin van de negentiende eeuw zag de bloei van encyclopedieën die in Europa en Amerika werden gepubliceerd. De Encyclopedie werd niet opnieuw gepubliceerd in Frankrijk . Zijn plaats werd eerst ingenomen door de Encyclopédie Méthodique , gerangschikt op onderwerpen in 157 delen plus 53 tabellen, gepubliceerd door Panckoucke zelf tussen 1782 en 1832 , en vervolgens door de Encyclopédie moderne. Dictionnaire abregé des sciences, des lettres, des arts, deindustrie, de farming et du commerce in 30 volumes uitgegeven door de uitgever Firmin Didot van Parijs in 1853 . In Duitsland tussen 1839 en 1855 verscheen hetDas große Conversations-Lexicon für die gebildeten Stände in 52 volumes uitgegeven door Joseph Meyer van Gotha , die de meest prestigieuze encyclopedie in het Duits is gebleven. In Engeland bevatte Rees' Cyclopædia in 39 delen ( Londen en Philadelphia 1802 - 1819 ) een schat aan informatie over de industriële en wetenschappelijke revolutie van die tijd. Kenmerkend voor deze publicaties was de hoge kwaliteit van de illustraties gemaakt door gespecialiseerde graveurs en ontwerpers.

Nouveau Larousse geïllustreerd

De Grand dictionnaire universel du XIXe siècle in 17 delen en de supplementen werden tussen 1866 en 1890 in Frankrijk gepubliceerd door Pierre Larousse . De uitgeverij Larousse zou de bekendste Franse uitgeverij van encyclopedische werken blijven. Tussen 1898 en 1907 zag de Nouveau Larousse illustré het levenslicht . De Grand Larousse Encyclopédique in 10 delen verscheen tussen 1960 en 1964 . en ten slotte werd in 1971 - 1978 de Grande Encyclopédie Larousse gepubliceerd in 21 delen.

Naast deze grote werken leidde de groei van het volksonderwijs en de industriële instituten, gestimuleerd door de Society for the Diffusion of Useful Knowledge , tot de productie van de Penny Cyclopædia ( 1833 - 1846 ), die, zoals de titel suggereert, in grote aantallen werd verspreid. wekelijks voor een cent als een krant . Dit model van uitgedeelde encyclopedieën, toegankelijk voor de lagere en middenklasse, werd in heel Europa nagevolgd. In Italië was de encyclopedie van dit type die de grootste verspreiding had, de Encyclopedia Popolare Sonzogno , gepubliceerd aan het begin van de negentiende en twintigste eeuw ..

In het midden van de negentiende eeuw nam het aantal encyclopedieën sterk toe, toen nieuwe concurrerende werken van verschillende formaten in de belangrijkste talen begonnen te verschijnen. Bovendien werden encyclopedieën in andere talen gepubliceerd. In dit verband kunnen we de Modern Encyclopedia citeren, gepubliceerd in Madrid in 1851 - 1855 in 37 delen; de Winkler Prins in het Nederlands van 1870 - 1882 ; de Nordisk familjebok in het Zweeds , gepubliceerd in 1876 - 1899 en bestond uit 20 delen; deSalmonsens Konversationsleksikon in het Deens van 1893 - 1907 in 26 delen; en tot slot het Brockhaus en Efron Encyclopedic Dictionary in 86 delen, gepubliceerd tussen 1890 en 1907 in het Russisch .

Twintigste eeuw

Drie delen van Espasa

In 1911 verscheen de elfde editie van de Encyclopaedia Britannica , die algemeen wordt beschouwd als de beste editie van deze langlopende encyclopedie. Deze editie markeerde ook de passage van de redactie van Edinburgh naar Chicago .

Ondertussen was de uitgeverij Espasa in Barcelona begonnen met de publicatie van haar European-American Encyclopedia universal ilustrada ( 1908 - 1930 ). Het bestaat uit 70 delen plus talrijke update-bijlagen en indexen. Het is nog steeds herdrukt, het is de grootste moderne encyclopedie en blijft de referentie-encyclopedie in de Spaanse taal .

In 1917 werd in Chicago de eerste editie van de World Book Encyclopedia gepubliceerd . Deze in Angelsaksische landen zeer populaire encyclopedie telt momenteel 22 delen en is volgens de uitgever de bestverkochte papieren encyclopedie ter wereld. In 1961 verscheen een uitgave voor blinden in brailleletters .

De Grote Sovjet Encyclopedie , die vanaf 1926 in drie verschillende edities van respectievelijk 65, 50 en 30 delen werd gepubliceerd, vertegenwoordigde de referentie-encyclopedie van de marxistische wereld en werd daarom ook vertaald in het Engels en Grieks.

Tegelijkertijd begon in Italië het idee om een ​​​​universele encyclopedie te maken, naar het model van de Engelse en Franse, overwogen, maar de eerste pogingen werden niet met succes bekroond. In 1925 werd in Rome het Instituut voor de Italiaanse Encyclopedie opgericht, genoemd naar Giovanni Treccani , voor de totstandkoming van de Italiaanse Encyclopedie van Wetenschappen, Letteren en Kunsten ; de filosoof Giovanni Gentile werd benoemd tot wetenschappelijk directeur en wijdde zich aan het uitnodigen en coördineren van Italiaanse geleerden uit alle vakgebieden en uit alle richtingen voor de realisatie van het werk. Talrijk en belangrijk waren de bijdragen, onder alle herinneren we ons Enrico Fermi voor natuurkunde enGuglielmo Marconi voor telecommunicatie; de laatste nam in 1933 het voorzitterschap van het Treccani Instituut op zich . De eerste editie van het werk werd op redactioneel vlak in 1937 voltooid . De vermeldingen in de Encyclopedia werden tussen 1932 en 1943 gepubliceerd in de pamfletten van de Italian Encyclopedia Library .

Een ander werk van bijzonder belang in Italië was dat van uitgeverij UTET , die in de periode 1933-'39 de Great Encyclopedic Dictionary uitgaf , opgericht door prof. Pietro Fedele , aanvankelijk gepubliceerd in tien delen en periodiek bijgewerkt tot de vierde editie (1984-'91).

In 1936 verscheen de Bompiani Encyclopedia in twee delen, die enkele decennia lang de populairste Italiaanse encyclopedie voor gezinnen werd en in de naoorlogse edities geleidelijk in omvang toenam.

Tussen 1935 en 1960 werd de 40-volume Grande enciclopédia portuguesa e brasileira gepubliceerd in Lissabon en Rio de Janeiro , die de grootste encyclopedie in de Portugese taal blijft .

In 1952 publiceerde Federico Motta Editore in Italië de eerste editie van de universele encyclopedie met dezelfde naam.

In 1962 werd de Wielka Encyklopedia PWN geboren . Sinds 2001 is de nieuwe postcommunistische editie verschenen, die nog steeds de referentie-encyclopedie in het Pools vertegenwoordigt .

15e editie van de Encyclopaedia Britannica verdeeld in Micropædia (rode achterkant) en Macropædia (donkere achterkant).

In de jaren zestig breidde het welzijn van de meerderheid van de Italianen en de uitbreiding van de leerplicht op de middelbare school de encyclopedieënmarkt enorm uit. In het bijzonder keerden encyclopedieën in afleveringen terug naar de mode, nu vooral gericht op schoolgaande kinderen, waaronder Conoscere, uitgegeven door Fratelli Fabbri Editori , de bekendste was . In 1962 werden ook de Garzantijnen geboren , wat een nieuw model van encyclopedie voor het gezin vertegenwoordigde, dat vandaag nog steeds populair is. In hetzelfde jaar begon ook de publicatie van de Encyclopedia Universo in 12 delen door het De Agostini Geografisch Instituut .. Rizzoli vertaalde en integreerde de Franse encyclopedie van Larousse tussen 1966 en 1970, altijd verkocht in termijnen of op abonnementsbasis, als Rizzoli-Larousse, tot 2000. Deze encyclopedie werd van 1998 tot 2003 ook in cd-rom-formaat gepubliceerd.

Aan het einde van de jaren zeventig werden echter twee werken geboren die de ambitie hadden een alternatief te vertegenwoordigen voor de Encyclopedia Treccani , die door veel intellectuelen als achterhaald werd beschouwd: de Einaudi Encyclopedia uit 1977 in 15 delen, gebouwd voor monografieën rond een sleutel van een paar woorden , en de Encyclopedia Europea Garzanti van 1979 in 12 delen.

In diezelfde jaren was er in Frankrijk behoefte aan een encyclopedie die zou concurreren met de grote wereldencyclopedieën, in het bijzonder met Britannica . En het was precies met de medewerking van deze instelling tussen 1968 en 1975 dat de Encyclopædia Universalis in het Frans werd gepubliceerd , waarvan de meest bijgewerkte editie, de zesde, die van 2009 is in 30 delen.

In de loop van de twintigste eeuw zijn er ook veel gezaghebbende encyclopedieën verschenen die betrekking hebben op bepaalde culturele velden. Tot de meest bekende behoren de Katholieke Encyclopedie , de Encyclopaedia Judaica , de Encyclopædia of Islam en de Realencyclopädie der classischen Altertumswissenschaft , uitgegeven door August Friedrich Pauly en later door Georg Wissowa .

Encyclopedieën zijn in wezen afgeleid van bestaand materiaal en, vooral in de 19e eeuw, was willekeurig plagiaat gebruikelijk bij uitgevers. Moderne encyclopedieën zijn echter niet louter compendia van steeds grotere afmetingen, die alles omvatten wat ervoor kwam: om plaats te maken voor moderne argumenten, moest waardevol materiaal regelmatig worden weggegooid voor historisch gebruik, in ieder geval vóór de komst van digitale encyclopedieën en in met name die op het web, die niet afhankelijk zijn van een fysiek mediumvoor distributie. Bovendien kunnen de meningen en het wereldbeeld van een bepaalde generatie worden geobserveerd in de vorm van het schrijven van een encyclopedie op een bepaald historisch moment; om deze redenen zijn oude encyclopedieën een nuttige bron van historische informatie, met name voor het vastleggen van veranderingen in wetenschap en technologie.

Het was digitaal

De introductie van digitale technologie - het begin van het digitale tijdperk in de jaren zeventig - zorgde voor een modernisering van de compositie- en druktechnieken, maar bracht niet meteen een revolutie teweeg in de encyclopedieënindustrie, die de twee decennia daarna nog steeds op papier werd gedrukt en verspreid. . Om het medium radicaal te veranderen, moest worden gewacht tot personal computers zich hadden verspreid en massageheugens zich hadden ontwikkeld om een ​​medium te produceren dat groot genoeg was om de enorme hoeveelheid gegevens te bevatten die een encyclopedie vormt, aanzienlijk groter wanneer de tekst geassocieerde afbeeldingen en multimedia -inhoud is zoals als liedjesgeluid en video .

Het was in feite pas in de jaren negentig dat generalistische encyclopedieën werden gepubliceerd op cd-rom (een technologie die in de jaren tachtig werd geïntroduceerd ) voor gebruik met personal computers thuis. De digitale editie van de Grolier -encyclopedie was een pionier, ^[2] terwijl Microsoft 's Encarta het meest prominente en typische product van deze nieuwe trend was, aangezien er geen gedrukte editie was. De stemmen werden verrijkt met audio- en video-multimedia-inhoud en met tal van afbeeldingen van hoge kwaliteit. Van hetzelfde type is de multimedia-encyclopedie Omnia De Agostini , in verschillende edities, ingedeeld volgens de themagebieden.

Een enkele cd-rom was echter niet groot genoeg om de 12-20 delen van een traditionele generalistische encyclopedie, inclusief afbeeldingen, te bevatten. Dit bracht aanvankelijk de noodzaak met zich mee van uitgevers om de inhoud te selecteren die in de digitale editie zou worden verspreid in plaats van de papieren editie, om plaats te maken voor afbeeldingen en multimedia-inhoud, of als alternatief om de encyclopedie op talrijke cd's te verspreiden. ROM. Door de vervanging van de cd-rom door de grotere dvd-rom als ondersteuning kon het probleem gedeeltelijk worden opgelost, maar pas met de verspreiding van online -encyclopedieën werd het probleem van de ruimte voor gegevensopslag definitief opgelost, dankzij de verspreiding van het World Wide Websinds midden jaren negentig.

Aan het begin van de 21e eeuw werden daarom ook een groeiend aantal encyclopedieën ter beschikking gesteld voor online consultatie , die over het algemeen beschikbaar werden gesteld aan de gebruiker bij registratie en betaling van een abonnement. In de daaropvolgende jaren werden bijna alle grote encyclopedieën niet meer op papier gepubliceerd.

In tegenstelling tot wat altijd was gebeurd in traditionele encyclopedieën, samengesteld door een aantal contractschrijvers - meestal mensen met een academische achtergrond - maakte het interactieve karakter van internet het mogelijk om projecten te creëren zoals Wikipedia , Everything2 en Open Sites , genaamd " open content ". - gebaseerd op crowdsourcing , op de spontane samenwerking van een groot aantal gebruikers - waardoor iedereen zijn inhoud kan uitbreiden, verwijderen of wijzigen. Wikipedia - de grootste encyclopedie ooit, geboren in 2001 - heeft meer dan 30 miljoen inzendingen opgeleverd (april 2014) in meer dan 280 talen^[11] waarvan de inhoud is gepubliceerd onder een auteursrechtlicentie , die verspreiding en hergebruik aan iedereen en voor elk doel mogelijk maakt. Wikipedia-vermeldingen zijn echter niet noodzakelijk onderworpen aan beoordeling door experts en veel vermeldingen kunnen in feite triviaal zijn of verschillende soorten fouten bevatten. Er zijn legitieme twijfels gerezen over de juistheid van informatie die in het algemeen is verzameld door middel van open source- projecten , hoewel het wetenschappelijke tijdschrift Nature in 2005 een vergelijkende studie ^{[12] [13]} heeft uitgevoerd tussen wetenschappelijke artikelen van Wikipedia en de Encyclopaedia Britannica, waarin een vergelijkbaar aantal fouten. ^[14]

Ondanks deze kritiek heeft de gratis en gemakkelijke raadpleging van encyclopedieën met open inhoud, naast hun constante actualisering, de markt voor betaalde IT-encyclopedieën bijna volledig naar boven gehaald, waaronder Encarta , waarvan de laatste editie dateert uit 2009 , en dezelfde Omnia waarvan de laatste editie dateert uit 2010 .

Conjectural World Encyclopedias: From the World Brain to the World Wide Web

Hetzelfde onderwerp in detail: World Brain en Memex .

Zelfs vóór de komst van informatietechnologie en internet veronderstelden sommigen dat het door het gebruik van nieuwe technologieën mogelijk zou zijn om de verspreiding van kennis te verbeteren door nieuwe vormen van encyclopedie te creëren. Deze ideeën bleven grotendeels speculatief, maar ze hadden wel enige invloed.

In de periode tussen WO I en WO II werd de encyclopedie een populair educatief hulpmiddel. Op het culturele gebied van het internationalisme herdefinieerde de pionier van de documentatie Paul Otlet de encyclopedie als een documentair en "multimedia" product. ^[15] Vanaf het begin van de twintigste eeuw werkte Otlet samen met de ingenieur Robert Goldschmidt aan de opslag van bibliografische gegevens op microfilm (een techniek die toen bekend stond als "microfotografie"); aan het eind van de jaren twintig probeerde hij met collega's een nieuwe vorm van encyclopedie te creëren die volledig op microfilm werd gedrukt, de Encyclopedia Universalis Mundaneum . ^[16]

Wereldbrein door HG Wells . Eerste druk, uitgegeven door Methuen & Co Ltd, Londen, 1938.

Vanaf 1936 ontwikkelde een andere internationalist, de Britse schrijver HG Wells - bekend om zijn werken van wetenschappelijke anticipatie met een sociale achtergrond - het idee van een nieuwe vorm van encyclopedie: een " World Brain ", waaraan hij een boek wijdde in 1938. In Wells' ideeën was het een nieuwe, vrije, beknopte, gezaghebbende, permanente 'wereldencyclopedie' die de wereldburgers zou helpen om het beste gebruik te maken van universele informatiebronnen en de beste bijdrage te leveren aan vrede tussen naties. Een van de doelstellingen van het wereldcongres van universele documentatie, gehouden in Parijsin 1937 was het juist om Wells' ideeën over het wereldbrein en hun implementatiemethoden te bespreken. ^[17]

Vannevar Bush stelde in zijn fundamentele essay As We May Think of 1945 ^[18] voor om een ​​innovatieve hypertekstuele machine te creëren , de Memex , en verklaarde ook dat "totaal nieuwe vormen van encyclopedie zullen verschijnen, al verpakt met een netwerk van associatieve paden die elkaar kruisen hen. , klaar om in de memex te worden ingevoerd en daarin te worden verbeterd. "

Bush, zoals Otlet en Wells voor hem, veronderstelde dat hij microfilm zou gebruiken (de meest geavanceerde technologie in die tijd om informatie op te slaan), maar geen van de drie kon zijn ideeën gerealiseerd zien.

In 1962 voorzag Arthur C. Clarke dat de bouw van wat Wells de "World Brain" had genoemd, in twee fasen zou plaatsvinden, waarvan de eerste de bouw van de "World Library" zou zijn, wat in feite Wells' concept is van een universele encyclopedie die voor iedereen thuis toegankelijk is op computerterminals; Clarke voorspelde dat deze fase (althans in ontwikkelde landen) tegen 2000 zou plaatsvinden; de tweede fase zou de creatie zijn geweest van een supercomputer uitgerust met geavanceerde kunstmatige intelligentie (tegen 2100). ^[19]

Sommige sciencefictionauteurs hebben zich in verschillende vormen de creatie voorgesteld van een universele encyclopedie die de kennis en kennis van een toekomstige beschaving (mens of buitenaards) zou verzamelen die zich over de hele melkweg zou uitstrekken, precies beginnend bij de Galactische Encyclopedie van Isaac Asimov in de romans van de Foundation-cyclus , gepubliceerd sinds 1951.

In de jaren negentig zagen sommige wetenschappers het ontluikende World Wide Web als een verlengstuk van het 'wereldbrein' waartoe individuen toegang hebben via personal computers ^[20] of de ontwikkeling van het web zelf in een wereldwijd brein. Richard Stallman verklaarde in 1999 dat "het World Wide Web het potentieel heeft om zich te ontwikkelen tot een universele encyclopedie die alle kennisgebieden omvat", ^[21] en later invloed uitoefende op Nupedia , een online encyclopedieproject uit 2000 waaruit volgend jaar Wikipedia .

Algemene kenmerken

De Franse illuminist Denis Diderot verklaarde dat het doel van de encyclopedie is:

Encyclopedieën zijn onderverdeeld in items of trefwoorden , die meestal in alfabetische volgorde worden geopend . Ingangen in een encyclopedie zijn langer en gedetailleerder dan die in woordenboeken ; ^[23] In tegenstelling tot woordenboekitems, die zich richten op taalkundige informatie over termen, richten encyclopedie-items zich meestal op dingen en concepten om het onderwerp te illustreren waaraan het item zijn naam ontleent. ^{[24] [25] [26] [27]}

De hoofdelementen die de karakters van een encyclopedie definiëren zijn vier:

• de specificiteit en sectorale aard van de behandelde onderwerpen;
• hun intertekstualisatie;
• de wijze van organisatie;
• de criteria voor het opstellen van de items.

Generalistische encyclopedieën en gespecialiseerde encyclopedieën

Encyclopedieën kunnen worden onderverdeeld in "algemeen" (of "universeel"), met stemmen uit verschillende en ontelbare interessegebieden (de Encyclopedia Treccani en de Encyclopedia Britannica behoren tot de bekendste voorbeelden), gericht aan het grote publiek, of ze kunnen gespecialiseerd in een enkel interessegebied, evenals een medische , wetenschappelijke, filosofische of poëtische encyclopedie. Er zijn ook encyclopedieën die een breed scala aan onderwerpen en aspecten van een bepaalde cultuur behandelen met een objectief perspectief van de etnische , politieke of religieuze groep, zoals de Grote Sovjet Encyclopedie , de Joodse Encyclopedie of de Katholieke Encyclopedie .

Advertentie voor de Encyclopedia Britannica ( 1913 ).

De encyclopedische werken hebben tot doel de belangrijkste kennis over te dragen die is verzameld met betrekking tot het onderwerp in kwestie. Dit soort werken zijn gedurende het grootste deel van de menselijke geschiedenis gepland en geprobeerd, maar de term encyclopedie werd pas in de 16e eeuw voor het eerst gebruikt . De eerste generalistische encyclopedieën die erin slaagden zowel gezaghebbend als uitputtend te zijn in hun behandeling, verschenen in de achttiende eeuw . Elk encyclopedisch werk is natuurlijk een gesynthetiseerde versie van alle kennis, en de werken variëren in breedte en diepte. De doelgroep kan de discussie beïnvloeden: een encyclopedie voor bijvoorbeeld kinderen zal kleiner zijn dan een voor volwassenen.

Organisatie van de inhoud

De systematische ordening van het materiaal is essentieel om van de encyclopedie een bruikbaar naslagwerk te maken . Historisch gezien zijn er twee methoden voor het opstellen van papieren encyclopedieën onderscheiden: de alfabetische methode , die bestaat uit verschillende items, gerangschikt volgens alfabetische volgorde, of de rangschikking in hiërarchisch geordende categorieën . De eerste methode wordt vandaag nog steeds het meest gebruikt, ook al biedt de vloeibaarheid van elektronische media voorheen ondenkbare mogelijkheden voor zoeken, verwijzen en indexeren. Het opschrift van Horace op de voorkant van de 18e-eeuwse Encyclopédiehet geeft effectief het belang weer van de structuur van een encyclopedie: "Wat een genade kan de kracht van orde en verbinding toevoegen aan triviale argumenten."

Moderne encyclopedieën worden meestal geleverd met een index (zoals de Encyclopædia Britannica Eleventh Edition ) om het gemakkelijker te maken om inhoud te vinden.

De huidige multimedia heeft een groeiende invloed uitgeoefend op het verzamelen, verifiëren, synthetiseren en presenteren van allerlei soorten informatie. Projecten als Wikipedia (gratis) en Encarta (betaald) zijn voorbeelden van nieuwe vormen van encyclopedie, die het vinden van informatie makkelijker en directer maken.

De encyclopedie, zoals we die nu kennen, is in de 18e eeuw voortgekomen uit het woordenboek . Een woordenboek richt zich vooral op woorden en hun definities en geeft meestal weinig informatie over de context waarin ze worden gebruikt en hoe ze in contact komen met andere kennisgebieden. Sommige werken die in de praktijk de titel "woordenboek" dragen, lijken echter vaak meer op een encyclopedie, vooral die over sectorale gebieden.

Encyclopedieën bevatten vaak ook tal van illustraties en kaarten, evenals bibliografieën en statistieken .

formaten

Digitale encyclopedieën

De structuur van een encyclopedie en zijn natuurlijke evolutie zijn eigenschappen die bijzonder geschikt zijn voor een computerformaat , bruikbaar op lokale opslagmedia of op het netwerk; bijgevolg namen alle grote gedrukte encyclopedieën tegen het einde van de 20e eeuw deze distributiemethode over . Deze publicaties (eerst gebaseerd op cd-rom- media en vervolgens op dvd ) hebben het voordeel dat ze tegen lage kosten kunnen worden geproduceerd en gemakkelijk kunnen worden vervoerd; in tegenstelling tot de gedrukte vorm bevatten ze meestal multimedia -inhoud , zoals animaties , audio- opnamen en video- opnamen. Een ander belangrijk voordeel van deze nieuwe vorm zijn de hypertext-links tussen items die conceptueel aan elkaar zijn gekoppeld, waardoor het veel sneller te raadplegen is. De online raadpleegbare encyclopedieën hebben al deze voordelen, met als bijkomend voordeel dat ze (potentieel) dynamisch zijn: nieuwe informatie kan vrijwel onmiddellijk worden getoond, in plaats van te moeten wachten op de volgende publicatie op een fysieke drager.

Om updates tussen nieuwe edities te geven, publiceerden tal van papieren encyclopedieën traditioneel jaarlijkse bijlagen, als een gedeeltelijke oplossing voor het probleem van up-to-date blijven, maar deze methode vergde duidelijk de lezer de extra inspanning om de vermeldingen op zowel de originele volumes als de jaarlijkse supplementen. Sommige encyclopedieën op basis van digitaal formaat en toegankelijk via een personal computer bieden de mogelijkheid tot online updates , op basis van een betaalde registratie; in dit geval zijn de updates geïntegreerd met de inhoud die al beschikbaar is.

Informatie in een gedrukte encyclopedie heeft een vorm van geïndexeerde structuur nodig. Traditioneel is de gebruikte methode om de informatie alfabetisch te presenteren volgens de titel van het item. Met de komst van digitale dynamische formaten is de noodzaak om een ​​vooraf bepaalde structuur op te leggen in theorie echter verdwenen. Desalniettemin bieden de meeste encyclopedieën in digitaal formaat een reeks strategieën voor het organiseren van items, bijvoorbeeld op objectcategorisatiegebied of alfabetische volgorde .

Opmerking

Bibliografie

Voor meer informatie:

• Albertazzi, Marco, middeleeuwse encyclopedieën. Geschiedenis en stijlen van een genre , nieuwe ed. uitgebreid ( La Finestra redactie , Lavis 2013). ISBN 978-88-95925-50-9
• Cevolini, Alberto, Literatuur en samenleving: het "encyclopedie"-genre, La bibliofilìa , a. 108, geb. 3, 2006, blz. 281-308.
• Collison, Robert, Encyclopedieën: hun geschiedenis door de eeuwen heen , 2e druk. (New York, Londen: Hafner, 1966)
• Darnton, Robert, The business of verlichting: een publicatiegeschiedenis van de Encyclopédie, 1775-1800 (Cambridge: Belknap Press, 1979) ISBN 0-674-08785-2
• Umberto Eco , Van de boom tot het labyrint , (Milaan: Bompiani, 2007)
• Kafker, Frank A. (red.), Opmerkelijke encyclopedieën van de zeventiende en achttiende eeuw: negen voorgangers van de Encyclopédie (Oxford: Voltaire Foundation, 1981) ISBN
• Kafker, Frank A. (red.), Opmerkelijke encyclopedieën van de late achttiende eeuw: elf opvolgers van de Encyclopédie (Oxford: Voltaire Foundation, 1994) ISBN
• Tega, Walter (onder redactie van), De eenheid van kennis en het encyclopedische ideaal in het moderne denken (Bologna: Il Mulino, 1983)
• Walsh, S. Padraig, Anglo-American general encyclopedias: a historic bibliography, 1703-1967 (New York: Bowker, 1968, 270 pp.) Bevat een historische bibliografie, alfabetisch gerangschikt, met korte aantekeningen over de geschiedenis van vele encyclopedieën; naar chronologie; indexen per redacteur en uitgever; bibliografie; en 18 pagina's aantekeningen van een American Library Association-symposium over encyclopedieën uit 1965.
• Yeo, Richard R., Encyclopedische visies: wetenschappelijke woordenboeken en verlichtingscultuur (Cambridge, New York: Cambridge University Press, 2001) ISBN 0-521-65191-3

Gerelateerde items

• Woordenboek
• Encyclopedisch woordenboek
• Biografisch woordenboek
• Encyclopedie
• Galactische Encyclopedie
• Encyclopedisme
• Vals lemma
• Lexicologie
• Lexicografie
• Literair werk
• Wikipedia

Andere projecten

• Wikiquote bevat citaten over de encyclopedie
• Wiktionary bevat het woordenboek lemma « encyclopedie »
• Wikimedia Commons bevat afbeeldingen of andere encyclopediebestanden
• Enzyklotheek. Historische Nachschlagewerke - Digitale bibliotheek

Externe links

• encyclopedie , op Treccani.it - ​​​​On-line encyclopedieën , Instituut van de Italiaanse Encyclopedie .
• encyclopedie , in Dictionary of History , Instituut voor de Italiaanse Encyclopedie , 2010.
• encyclopedie , in Dictionary of Philosophy , Institute of the Italian Encyclopedia , 2009.
• ( IT ,  DE ,  FR ) Encyclopedie , op hls-dhs-dss.ch , Historisch Woordenboek van Zwitserland .
• ( EN ) Encyclopedie , in Encyclopedia Britannica , Encyclopædia Britannica, Inc.
• ( EN ) Werken met betrekking tot de Encyclopedie , op Open Library , Internet Archive .
• Encyclopedie , in Katholieke Encyclopedie , Robert Appleton Company.
• ( EN ) Internet boek index van online encyclopedieën , op ipl.org . Ontvangen op 9 september 2010 (gearchiveerd van het origineel op 14 mei 2011) .
• Online encyclopedieën , op libguides.uwstout.edu . Ontvangen op 6 maart 2011 (gearchiveerd van het origineel op 21 januari 2011) . Universiteit van Wisconsin -gerangschikt op categorie
• ( EN ) Lijst van woordenboeken, woordenlijsten en encyclopedieën , op stommel.tamu.edu . Ontvangen op 28 december 2005 (gearchiveerd van het origineel op 28 december 2005) . (controleer de datums van de laatste update)
• ( EN ) Encyclopedie en hypertext , op educ.fc.ul.pt. Ontvangen op 28 december 2005 (gearchiveerd van het origineel op 14 januari 2006) .
• ( EN ) Fouten en inconsistenties gevonden in sommige encyclopedieën , op kennedy.byu.edu . Ontvangen op 1 mei 2019 (gearchiveerd van het origineel op 17 juli 2012) .
• ( NL )De expetendis rebus di Valla, eerste renaissance-encyclopedie , opdm.unipi.it. Ontvangen op 3 april 2008 (gearchiveerd van het origineel op 15 juni 2008).

Historische encyclopedieën online beschikbaar

(in chronologische volgorde van eerste druk)

• ( EN ) Cyclopaedia, of, Een universeel woordenboek van kunsten en wetenschappen , 1728, met het supplement van 1753, gedigitaliseerd door het Digital Collections Center van de University of Wisconsin
• ( FR ) L'Encyclopédie ou dictionnaire raisonné des sciences, des arts et des métiers , 1751-1765
• ( DE ) Oekonomische Encyklopädie of allgemeines System der Staats- Stadt- Haus- und Landwirthschaft Gearchiveerd op 3 augustus 2003 op het internetarchief . (Economische Encyclopedie van Johann Georg Kruenitz), 1773-1858,
• Penny cyclopedie van de Society for the Diffusion of Useful Knowledge (sommige delen), 1833-1846
• ( EN ) Encyclopædia Americana , 1851, Francis Lieber ed. (Boston: Mussey & Co.) op de Making of America-site van de University of Michigan
• ( NL ) De Amerikaanse Cyclopædia , 1873-1876, George Ripley ed. (New York: D. Appleton en Bedrijf)
• ( SV ) Nordisk Familjebok - Konversationslexikon och Realencyklopedi , 1876-1926
• ( DE ) Meyers Konversations-Lexikon Gearchiveerd op 5 oktober 2006 op het internetarchief . 4e druk. 1885-1892
• ( NL ) Joodse Encyclopedie , 1901-1906

Publicatieportaal

Literatuurportaal