Brescia-dialect

Deze vermelding of sectie over dialecten citeert niet de benodigde bronnen of de aanwezige bronnen zijn onvoldoende . U kunt deze vermelding verbeteren door citaten uit betrouwbare bronnen toe te voegen volgens de richtlijnen voor het gebruik van bronnen . Volg de referentie-ontwerptips .

Bresciano Bresà
Ingesproken	Italië
Regio's	Provincie Brescia
Sprekers
Totaal	~ 900.000
Classificatie	Niet in de top 100
taxonomie
fylogenie	Indo -Europees  Cursief West-Italiaans-Westers Romantiek   Gallo -Iberisch Gallo - Roman Romance Gallo -Italiaans Lombardisch Lombardisch Oost- Brescia
officieel statuut
Officier in	-
Gereguleerd door	geen officiële regelgeving
Classificatiecodes
ISO 639-2	roa
ISO 639-3	lmo( NL )
Uittreksel in taal
Universele Verklaring van de Rechten van de Mens , art. 1 Töcc i òm i nass liber and precìs en waardigheid en diricc. I-è dutàcc de risú e de consciensa ei gh'ha de agì, giü con l'otèr, en spirit de fratelansa.
Gedetailleerde geografische spreiding van Lombardische dialecten. Legende: L01 - westelijke Lombard ; L02 - Oost Lombard ; L03 - zuidelijk Lombard; L04 - Lombardische Alpen
Handleiding

Het Brescia-dialect (plaatselijk uitgesproken als [breˈsa] of [breˈha] , gewoonlijk geschreven bressan of bresà ) is, samen met het Bergamo, het Cremasco , de dialecten van de aangrenzende gebieden van de provincies Cremona en Mantua, een idioom van de oostelijke groep van de Lombardische taal , behorend tot de Gallo-Italische afstamming . Brescia wordt gesproken, in zijn verschillende varianten, op het grondgebied van de provincie Brescia , in het noordwestelijke deel van de provincie Mantua ( Castiglione delle Stiviere , Solferino ,Medole , Castel Goffredo , Casalmoro , Asola ), in het zuidwestelijke deel van de provincie Trento , in de Chiese-vallei , de Giudicarie-valleien en de Rendena-vallei ^[1] .

Belangrijkste kenmerken:

Voorbeeld van Brescia-dialect op een verkeersbord in Gombio ( Polaveno )

Het grootste deel van het lexicon van Brescia heeft een Latijnse oorsprong , precies zoals in de Italiaanse taal : in feite werden de Lombardische dialecten geboren uit het vulgaire Latijn dat werd gesproken in die gebieden die ten tijde van de Romeinse kolonisatie werden bewoond door bevolkingsgroepen van verschillende geslachten. Vooral het Brescia-gebied was de zetel van de Cenomanische Galliërs die zich op hun beurt vestigden, overlappend met de reeds bestaande bevolkingsgroepen, waarschijnlijk van een soortgelijk geslacht als de Liguriërs en de Euganiërs in de valleien en door mensen van Etruskische oorsprong in de vlaktes.

Later werd het gebied van Brescia binnengevallen door de Longobarden , een Germaanse bevolking oorspronkelijk uit Zuid-Scandinavië ^{[2] [3]} , die talrijke sporen in het lexicon heeft achtergelaten.

In de daaropvolgende evolutie heeft de Brescia-taal termen geaccepteerd die uit andere talen komen, zoals voornamelijk het Italiaans dat nu bekend is en wordt gesproken door de totaliteit van de Brescia-bevolking en waaruit bijna alle neologismen komen, maar ook het Frans (bijvoorbeeld : söför da chauffeur , bestuurder van de auto) en recentelijk Engels (bijvoorbeeld: voetbal fóbal , voetbal , voetbalwedstrijd; computer computer , elektronische rekenmachine, enz.).

Het Brescia-dialect was, net als de meeste Italiaanse dialecten en Italiaanse regionale minderheidstalen, tot zestig jaar geleden de alledaagse taal en bekend bij iedereen in de provincie Brescia , aangezien maar weinig mensen correct Italiaans kenden. Vooral in de provincie, waar tot in de jaren zestig70% van de economie draaide om landbouw en veeteelt, Brescia was de enige bekende taal. Tegenwoordig, hoewel het grotendeels naast een brede kennis van het Italiaans blijft, heeft het die enorme verscheidenheid aan woorden verloren, duidelijk anders dan het Italiaans, waardoor, vooral in de landbouw, elk afzonderlijk gereedschap classificeerbaar was. Het is mogelijk om nu verouderde woorden te horen, in het bijzonder met betrekking tot landbouw, alleen van mensen van hoge leeftijd. Onder de jongere generaties is een dialect in gebruik dat sterk door het Italiaans is verontreinigd.

Diffusiegebied

De verspreiding van Brescia is bij een goede benadering vergelijkbaar met de provinciegrenzen. Aangezien de provincie Brescia zeer uitgestrekt is, zijn ook de dialectische variëteiten talrijk en worden beïnvloed door de invloeden van de talen die in de aangrenzende provincies worden gesproken. In het westelijke gebied wordt het naburige en verwante dialect van Bergamo sterk beïnvloed . In de dialecten van de lagere (platte land ten zuiden van de stad) is het mogelijk om de invloed van de Cremonese en de Mantuan te herkennen , hoewel het juist de dialecten van de bovenste Cremonese en de bovenste Mantua zijnbeïnvloed worden door het Brescia-dialect. Bepaalde verbuigingen, jargons, gezegden en expressieve methoden kunnen al worden herkend door de verschillende gemeenten te passeren, zoals Manerbio , Leno , Bagnolo Mella , Ghedi , Verolavecchia , Quinzano d'Oglio en Orzinuovi waarin bepaalde woorden of uitdrukkingen die de Brescia gemeen hebben dialecten worden vaak opnieuw omgezet en zich eigen gemaakt; bijvoorbeeld gnaro / matèl, sòc / s-cèpol, fasöl / mantilì enzovoort.

Classificatie

Brescia behoort tot de groep van Romaanse talen, en in het bijzonder, omdat het een Lombardisch dialect is, behoort het tot de Gallo-Italiaanse afkomst. Binnen de Lombardische dialecten wordt Brescia samen met de Bergamo -dialecten , de Cremasco , de Soresinese en de dialecten van het bovenste Mantua-gebied geplaatst tussen de Oost-Lombardische dialecten .

varianten

De varianten van het Brescia-dialect zijn zeer talrijk. In sommige gevallen zijn dit eenvoudige variaties in uitspraak, maar sommige gesproken, zoals Lumezzanese , de dialecten van Valle Camonica en Garda , vertonen zeer duidelijke verschillen, zodat de onderlinge verstaanbaarheid aanzienlijk wordt verminderd. Naast deze al genoemde, zijn er andere belangrijke varianten van het Brescia-dialect te vinden in de gebieden Neder-Brescia , Franciacorta , Alto Mantovano en Monte Isola (Iseomeer).

fonologie

De volgende opmerkingen zijn in wezen gebaseerd op de variëteit die wordt gesproken in het stedelijk gebied van Brescia. De algemene principes gelden ook voor de andere variëteiten van het Brescia-gebied, hoewel lokale verschillen ook aanzienlijk kunnen zijn.

Het Brescia-dialect heeft 9 klinkers en 20 medeklinkers .

medeklinkers

• De stemhebbende medeklinkers / b / , / d / , / g / , / v / , / z / , / ʤ / worden nooit aan het einde van een woord gevonden.
• Het foneem / ʧ / wordt uitgesproken als [j] als het voorafgaat aan een medeklinker. Dit gebeurt nooit binnen hetzelfde woord als de medeklinker / ʧ / + reeks niet bestaat in Brescia. Omgekeerd gebeurt dit wanneer het foneem / ʧ / op de laatste positie staat van een woord dat voorafgaat aan een woord dat begint met een medeklinker. Bijvoorbeeld:

i è nacc in Bèrghem - [iɛnaʧaˈbɛrgɛm] = ze gingen naar Bergamo

i è nacc vìa - [iɛnajˈvja] = ze zijn weg

• De laterale palatale / ʎ / komt alleen voor in het woord englià / enˈʎa / (dat in het Italiaans kan worden vertaald met di là ) en in het werkwoord sbaglià en hun respectievelijke vervoegde vormen. Voorbeeld:

va 'nglià a éder - / venʎaaˈedɛr / = ga daarheen om te zien

sbàgliet mìa - / ˈsbaʎet ˈmia / = vergis je niet

• De klanken / j / en / w / zijn halfmedeklinkers, de eerste palatale en de tweede labiale-velaire ( coarticulatie ). Het zijn andere fonemen dan klinkers / i / , / u / . De minimale paren die in het volgende voorbeeld worden getoond, benadrukken deze situatie:

/ kwat / = hoeveel

/ kuˈat / = uitgebroed

/ pjat / = plat

/ piˈat / = bijten

• Lokaal wordt de klank [s] vervangen door de klank [h] . Dit komt vooral voor in de dialecten van Val Trompia, van het midden en lager Valle Camonica en in Franciacorta. In deze gebieden wordt daarom Brescia uitgesproken als [ˈbrɛhɔ] in plaats van [ˈbrɛsɔ] .

Zelfs in gebieden waar dit fenomeen de regel is, zijn er zelfs enkele interessante uitzonderingen om rekening mee te houden. Woorden als grasie (it. Thanks) worden nooit uitgesproken * [ˈgrahje] . De meest voorkomende uitspraak in recente generaties is [ˈgrasje], maar bij oudere mensen is het niet ongewoon om het uitgesproken te horen [ˈgrahʧe] .
Andere voorbeelden voor dit aspect:

licensià (ontslaan) → [liʧenˈsja] / [lehenˈʧa]

cristià (christelijk) → [crisˈtja] / [crihˈʧa]

pasiù (passie) → [paˈsju] / [pahˈʧu] .

• Het foneem / ʃ / , hoewel het in een toenemend aantal woorden wordt gebruikt, is geen echt geluid en wordt voornamelijk gebruikt voor ontleningen uit het Italiaans. Bijvoorbeeld:

sjah / ʃiˈa / = skiën

Assimilatie

De assimilatie in het woord grens is een veel voorkomend verschijnsel in Brescia. De assimilatie kan volledig of gedeeltelijk zijn.

Volledige assimilatie vindt plaats wanneer twee occlusieve geluiden met elkaar in contact komen. In dit geval wordt de eerste stop volledig geabsorbeerd door de tweede en heeft het resulterende geluid alle kenmerken van de tweede medeklinker, behalve dat de duur van het gewricht wordt verlengd. Bijvoorbeeld:

el g'ha vet pàla [ɛlgafaˈpːala]

l'è tròp calt [ˌlɛtrɔˈkːalt]

el gat bianc [lgaˈbːjaŋk]

Hetzelfde fenomeen doet zich voor wanneer een occlusieve medeklinker voorafgaat aan een nasale of vloeibare medeklinker. Bijvoorbeeld:

en gat négher [gaˈnːegɛr]

l'è tròp mis [ˌlɛtrɔˈmːis]

Ik weet ché strac mórt [soˌkestraˈmːort]

Volledige assimilatie treedt ook op wanneer een occlusieve medeklinker voorafgaat aan een fricatief. Bijvoorbeeld:

l'è nit vert [ˌlɛniˈvːert]

Wanneer een nasaal-occlusieve reeks in contact komt met een andere occlusieve medeklinker of fricatief, valt de eerste occlusieve reeks volledig en ondergaat de nasale gedeeltelijke assimilatie. In dit geval vindt er geen gewrichtsverlenging plaats. Bijvoorbeeld:

el ga 'l sanc blö [ɛlˌgalsamˈblø]

l'è lonc fés [ˌlɛloɱˈfes]

Maar wanneer een occlusief voorafgaat aan een [z], omvat de assimilatie beide medeklinkers en het resultaat is een affricaat geluid:

l'è nit zó ècc [lɛˌniʣːoˈɛʧ]

l'è tròp zalt [ˌlɛtrɔˈʣːalt]

Het foneem / n / kan worden onderworpen aan assimilatie afhankelijk van het articulatiepunt van de medeklinkers die volgen. daarom wordt het foneem / n / in de reeksen / -nk- / en / -ng- / weergegeven met de velar [ŋ] , in de reeksen / -nv- / of / -nf- / wordt het weergegeven met de labiodental [ɱ] en in de reeksen / -np- / en / -nb- / wordt het weergegeven met de bilabiale [m] .
De assimilatie vindt ook in dit geval plaats, zelfs als de geluiden met elkaar in contact komen, ook al behoren ze tot verschillende woorden, dus:

en ca [ɛŋˈka] - (een hond)

vàghen f! [ˌVageɱˈfɔ] - (opschieten!)

an pasàt [ˌlampaˈsat] - (vorig jaar)

klinkers

Het Brescia-dialect heeft 9 klinkerfonemen:

Slechts drie klinkerfonemen zijn toegestaan ​​in de laatste lettergreep wanneer onbeklemtoond:

• het foneem / a / alleen in open lettergreep.
• de fonemen / of / en / en / in zowel open als gesloten lettergrepen.

In de bruiklenen kunnen verschillende klinkers voorkomen.

Het laatste geluid in het woord caàj (paarden) is eigenlijk de benaderende medeklinker / j /.

Opgemerkt moet worden dat vanuit een strikt fonetisch oogpunt de laatste -j nauwelijks te onderscheiden is van de fonetische realisatie van het klinkerfoneem / i /, maar de medeklinkeraard in dit geval wordt benadrukt door het gedrag voor een klinker, zoals in de volgende voorbeelden:

• dés caàj enfilàcc fò (tien paarden op een rij) wordt uitgesproken als [deskaˈaj ɛ ɱfilajˈfɔ].
• dés gnàri enfilàcc fò (tien jongens op een rij) wordt uitgesproken als [des'ɲariɱfilaj'fɔ].

In het eerste geval gedraagt ​​de -j zich als een medeklinker, in feite wordt de initiële e- van enfilacc niet weggelaten, terwijl in het tweede geval de laatste -i van gnari - die als een klinker is en zich gedraagt ​​- ervoor zorgt dat deze wordt weggelaten.

In de meeste varianten van Brescia wordt het foneem / a / , wanneer onbeklemtoond en in de finale van een woord, weergegeven met de allofoon [ɒ] of [ɑ] (wat niet moet worden verward met het foneem / ɔ / ). Bijvoorbeeld:

[ˈLynɒ] (maan)

[sɛtɛˈmanɒ] (week)

[ˈKuɒ] (staart)

Onbeklemtoond klinkersysteem en lokale variabiliteit

Het klinkersysteem voor onbeklemtoonde klinkers is gereduceerd in vergelijking met dat van beklemtoonde klinkers.
In de stedelijke variëteit van Brescia bijvoorbeeld, contrasteren [ɔ] en [o] niet. Dit betekent dat het woord robà (stelen) zowel [roˈba] als [rɔˈba] kan worden uitgesproken zonder dat dit als een fout wordt ervaren. Verder is een verdere variant [ruba] mogelijk, maar in dit geval zou het verschil worden gezien als een lokale variant en zou de verstaanbaarheid op geen enkele manier in het gedrang komen.
Ook vervangt de klank [u] de klank [o / ɔ] wanneer de klinker met accent a / i / of a / u / is, zie paragraaf#klinkerharmonie voor een meer uitgebreide beschrijving.
De klanken [e] en [ɛ] zijn ook niet contrasterend in onbeklemtoonde lettergrepen, dus het woord vedèl (kalf) kan onverschillig worden uitgesproken [veˈdɛl] of [vɛˈdɛl] . Nogmaals, [e / ɛ] wordt vervangen door [i] in het geval van klinkerharmonisatie. In andere contexten wordt de uitwisseling tussen [e / ɛ] en [i] niet in dezelfde mate getolereerd als de uitwisseling tussen [o / ɔ] en [u] : een hypothetische variant [viˈdɛl]het zou worden gezien als een onjuiste uitspraak, zelfs als het niet volledig contrasterend is (er zijn geen minimumparen).
Het contrast tussen de klanken [y] en [ø] neemt ook af en [y] vervangt [ø] bij klinkerharmonisatie.

Concluderend kunnen we stellen dat er slechts 5 contrastieve klinkerkwaliteiten zijn in onbeklemtoonde lettergrepen in plaats van 9 voor beklemtoonde klinkers: [o / ɔ, (u)] , [ø, (y)] , [a] , [e / ɛ] , [i] (maar met [i] niet volledig gescheiden van [e / ɛ] ).

Een paar voorbeelden:

molà [moˈla] (laat los)

mölà [møˈla] (kies)

malàt [malat] (ziek)

pelàt [peˈlat] (geschild)

milà [miˈla] (Milaan)

De situatie voor andere Brescia-variëteiten is anders, in feite verschillen de regels van het onbeklemtoonde klinkersysteem per gebied.
In Franciacorta bijvoorbeeld (provincie Brescia) worden de klanken [o] en [ø] regelmatig vervangen door [u] en [y] in de pretone positie.

mulà (Franciacortino) in plaats van molà (Brescia)

Ruàt ( Rovato , gemeente Franciacorta) in plaats van Roàt

Üspedalèt ( Ospitaletto , gemeente Franciacorta) In plaats van Öspedalèt

Aangezien deze klinkers in de onbeklemtoonde positie niet contrasterend zijn, brengen deze lokale varianten het wederzijds begrip op geen enkele manier in gevaar.

klinker harmonie

Het Brescia-dialect vertoont een fenomeen van regressieve klinkerharmonisatie waarbij de mate van opening van de articulatie betrokken is ^[4] . Wanneer het accent op een gesloten klinker (/ i / of / u /) valt, ondergaat de voorgaande klinker een variatie in de mate van openheid die op zijn beurt tot de hoogste graad van afsluiting wordt gebracht.
De klinker / a / is niet betrokken bij dit proces, maar werkt integendeel als een ondoorzichtige klinker die het fenomeen van harmonisatie blokkeert. ^[5]
Dit fenomeen treft alle woorden, ongeacht hun grammaticale functie. We kunnen dus harmonisatie vinden zowel in zelfstandige naamwoorden als in bijvoeglijke naamwoorden en werkwoorden, enz.

Aangezien het verkleinwoord en het augmentatief worden gevormd door respectievelijk de achtervoegsels -ì en -ù (vrouwelijk -ìna en -ùna ) toe te voegen, wordt dit fenomeen gemakkelijk waargenomen in de namen:

cortel (mes)

curtilì (klein mes)

curtilù (mes)

Dit fenomeen moet niet worden verward met het verminderde onderscheidend vermogen van onbeklemtoonde klinkers. In feite zou een hypothetische Cortelì- variant als onnauwkeurig worden beschouwd.

Zoals hierboven vermeld, fungeert de klinker / a / als een ondoorzichtige klinker en blokkeert het harmonisatieproces:

fontana (fontein)

fontan (kleine fontein)

öspedàl (ziekenhuis)

öspedalì (klein ziekenhuis)

maar de klinkers die na / a / komen, zijn nog steeds geharmoniseerd:

mortadella (mortadella)

mortadilìna (mortadellina)

In deze gevallen zouden varianten zoals funtanì , üspedalì (maar niet üspidalì ) of murtadilìna worden getolereerd (of plaatselijk de voorkeur), maar dit valt binnen de normale variabiliteit van onbeklemtoonde klinkers.

Vervoegde vormen van werkwoorden worden op dezelfde manier beïnvloed door harmonisatie wanneer het einde een geaccentueerd / i / bevat (er zijn geen verbale uitgangen met een geaccentueerd / u /).

córer (rennen)

córe (I persoon enkelvoud tegenwoordige tijd: corro)

curìt (voltooid deelwoord: corso)

curìf (II persoon meervoud tegenwoordige tijd: correte)

curìef (II persoon meervoud onvoltooid indicatief: correvate)

bier (om te drinken)

bée (I persoon enkelvoud tegenwoordige tijd: bevo)

biìt (voltooid deelwoord: dronken)

biìf (II persoon meervoud tegenwoordige tijd: drinken)

biìef (II persoon meervoud indicatief imperfectum: bevevate)

öler (willen)

öle (I persoon enkelvoud tegenwoordige tijd: ik wil)

ülìt (voltooid deelwoord: gezocht)

ülìf (II persoon meervoud indicatief aanwezig: je wilt)

ülìef (II persoon meervoud onvoltooid indicatief: gezocht)

Zelfs bijvoeglijke naamwoorden gevormd met het achtervoegsel -ùs (vrouwelijk -ùza ) volgen deze regel:

póra (angst)

purús (angstig)

purúza (angstig)

Grammatica

De grammaticale regels van Brescia zijn vergelijkbaar met die van andere Romaanse talen. De syntaxis is van het type SVO (onderwerp-werkwoord-object). Zelfstandige naamwoorden worden geweigerd op basis van nummer (enkelvoud / meervoud) en geslacht (mannelijk / vrouwelijk). Bijvoeglijke naamwoorden moeten overeenkomen met het zelfstandig naamwoord waarnaar ze verwijzen, zowel qua getal als qua geslacht.
Net als in het Italiaans worden werkwoorden vervoegd volgens de modus en tijd en moeten ze overeenkomen met het onderwerp volgens het nummer en de persoon. De regels voor het gebruik van voornaamwoorden zijn aanzienlijk ingewikkelder dan die van het Italiaans.

Voornaam

De verbuiging van de naam in Brescia vindt plaats volgens twee geslachten (mannelijk en vrouwelijk), en twee cijfers (enkelvoud en meervoud).

Het vrouwelijke eindigt in de meeste gevallen op -a:

gata (kat)

fonna (vrouw)

maar het kan ook eindigen met een medeklinker:

nee (sneeuw)

Mannelijke zelfstandige naamwoorden eindigen in de meeste gevallen met een medeklinker:

gat (kat)

m (man)

maar ze kunnen in sommige gevallen eindigen met een klinker met een accent. Dit gebeurt meestal waar historisch gezien een -n was die vervolgens viel:

ca (hond)

fé (hooi)

carbo (kool)

Het meervoud van vrouwelijke zelfstandige naamwoorden eindigt over het algemeen op -e:

'na gàta / dò gàte (één kat / twee katten)

'na fónna / dò fónne (een vrouw / twee vrouwen)

Behalve wanneer het enkelvoud eindigt op een medeklinker, volgt in dit geval de vorming van het meervoud de regels van mannelijke zelfstandige naamwoorden.

Het meervoud van mannelijke zelfstandige naamwoorden is iets complexer en hangt af van de klank waarmee het enkelvoud eindigt.

Als het enkelvoud eindigt op een klinker, blijft het meervoud ongewijzigd:

en cà / du cà (een hond / twee honden)

Als het enkelvoud eindigt op -c, -j, -m, -p, -r, -s, blijft ook het meervoud in dit geval ongewijzigd:

en sac / du sac (een zak / twee zakken)

en ventàj / du ventàj (één ventilator / twee ventilatoren)

en póm / du póm (een appel / twee appels)

en cóp / du cóp (één tegel / twee tegels)

en pér / du pér (een peer / twee peren)

en ciós / du ciós (één veld / twee velden)

Als het enkelvoud eindigt op een -t, zal het nodig zijn om het meervoud te vormen door -cc (uitgesproken als - [ʧ]):

en gat / du gacc (uitgesproken als [du gaʧ]) (één kat / twee katten) :

Als het enkelvoud eindigt op een -n, zal het nodig zijn om het meervoud te vormen door -gn (uitgesproken als - [ɲ]):

en àzen / du àzegn (uitgesproken als [du ˈazɛɲ]) (een ezel / twee ezels)

Als het enkelvoud eindigt op een -l, moet het meervoud worden vervangen door -j om het meervoud te vormen:

en caàl / du caàj (uitgesproken als / du ka'aj /) (een paard / twee paarden)

Item

Het lidwoord komt in aantal en geslacht overeen met de naam en kan zowel bepaald als onbepaald zijn . Het onbepaalde lidwoord wordt alleen gebruikt bij zelfstandige naamwoorden in het enkelvoud. Om een ​​onbepaald aantal objecten aan te duiden, gebruikt het Brescia-dialect de partitief.

definitief artikel

Opmerking:

• Wanneer el wordt gevolgd door een klinker, wordt het de :

El sùna l'órghen. Speel het orgel.

• Als el wordt voorafgegaan door een klinker, wordt het' l :

El maja 'l póm. Eet de appel.

Onbepaald lidwoord

Opmerking:

• Wanneer en voorafgaat aan of wordt voorafgegaan door een klinker, wordt het ' n :

El sunàa 'n órghen. Hij bespeelde een orgel.

El majaa 'n póm. Hij at een appel.

• Vanuit historisch oogpunt kunnen goden en godinnen niet worden beschouwd als meervoudsvormen van en e 'na , maar in de praktijk gedragen ze zich als meervoudsvormen van het onbepaalde lidwoord:

Gó est en ca. Ik zag een hond.

Gó ést dèi ca. Ik heb honden gezien.

Adjectief

Kwalificerende bijvoeglijke naamwoorden

In Brescia volgen bijvoeglijke naamwoorden met een kwalificerende functie normaal gesproken het zelfstandig naamwoord waarnaar ze verwijzen en moeten ze daarmee overeenkomen in aantal (enkelvoud/meervoud) en geslacht (mannelijk/vrouwelijk).

De regels voor de vorming van het meervoud van bijvoeglijke naamwoorden zijn dezelfde als die voor zelfstandige naamwoorden. Dus we hebben:

'n òm pesèn / du òm pesègn (een korte man / twee korte mannen)

'na fómna pesèna / dò fómne pesène (een korte vrouw / twee korte vrouwen)

Hoewel Brescia in het algemeen, vergeleken met het Italiaans, in dit opzicht minder toegeeflijk is, kunnen sommige bijvoeglijke naamwoorden die vaak worden gebruikt, zoals bèl (mooi), bröt (lelijk), gran (geweldig), bù (goed), brào (goed) ook voorafgaan aan de naam. In dit geval kan de betekenis tinten van verschillende betekenis aannemen, bijvoorbeeld:

en bröt òm (een slechte man) (negatieve vorm)

en òm bröt (een lelijke man) (zachtere vorm)

Fantastisch

De Brescia-wijn drukt de hoogste graad van kwaliteit uit door middel van de absolute overtreffende trap.
In tegenstelling tot Italiaans , Spaans en andere Romaanse talen , mist Brescia een tegenhanger voor de bijvoeglijke naamwoorden + issimo (een herhaling van het bijwoord fés kan worden gebruikt voor het geval) en mist het ook veel een etymologische correspondent voor het Italiaanse bijwoord .
In Brescia, om de absolute graad aan een bijvoeglijk naamwoord te geven, wordt het gevolgd door het bijwoord fés , bijvoorbeeld:

' na maöla dólsa fés (een zeer zoete aardbei)

l'è bèl fés (het is mooi)

Het bijwoord fés kan echter niet worden gebruikt als het bijvoeglijk naamwoord voor het zelfstandig naamwoord wordt geplaatst. In dit geval wordt de absolute overtreffende trap verkregen door het bijvoeglijk naamwoord vooraf te laten gaan aan het bijwoord gran , bijvoorbeeld:

du gran bèj caàj (twee geweldige mooie paarden)

l'è 'n gran brào barbér (hij is een zeer goede kapper)

Een andere manier om de absolute graad van een kwaliteit uit te drukken, is door het bijvoeglijk naamwoord te versterken met een ander bijvoeglijk naamwoord + -ént / -ét (vrouwelijk -ènta / -éta ). In dit geval hebben we te maken met vormen die zijn afgeleid van het onvoltooid deelwoord, bijvoorbeeld:

só ché mis gosét (ik ben hier drijfnat; letterlijk: druipnat)

la padèla l'è hot sbrojéta (de pan is erg heet; letterlijk: gloeiend heet)

Het tweede element is vaak een herhaling van het eerste bijvoeglijk naamwoord met toevoeging van -ènt / -ènta / -ét / -éta , bijvoorbeeld:

' na máchina nöa nöènta (een gloednieuwe auto)

gh'è za ciar ciarènt (het is al heel duidelijk)

del dutùr gh'éra zó pjé pjenènt (de dokter was erg vol)

Aanwijzend bijvoeglijk naamwoord

De aanwijzende bijvoeglijke naamwoorden in Brescia zijn er in twee vormen: de proximale vorm chèsto en de distale vorm chèl . Beide dalen naar geslacht en aantal:

Aanwijzende bijvoeglijke naamwoorden worden vaak versterkt door de bijwoorden van plaats chè , lé en là die na het zelfstandig naamwoord worden geplaatst.
Wanneer het bijwoord van plaats aanwezig is, wordt het demonstratieve bijvoeglijk naamwoord chèl ook gebruikt om de proximale graad uit te drukken.

Bijvoorbeeld:

chèsto pà l'è staladés

chèsto pà ché de staladés

chèl pa ché l'è staladés

al deze zinnen zijn equivalente vormen en in het Italiaans betekenen ze allemaal dat dit brood oud is .

De distale vorm zonder het bijwoord van plaats wordt nooit gevonden in eenvoudige zinnen. Inderdaad de simpele zin

chèl pà

het is niet correct, maar het aanwijzende bijvoeglijk naamwoord moet altijd vergezeld gaan van het bijwoord van plaats. De juiste vorm is:

chèl pà là (dat brood).

De distale vorm chèl zonder het bijwoord van plaats wordt in plaats daarvan soms gebruikt in complexe zinnen, in de hoofdzin. Zoals in het onderstaande voorbeeld:

chèl martèl che gó mitìt en banda l'è rót (die hamer die ik opzij heb gezet is kapot)

chèl pà che te gh'ét töt géer l'è za staladés (dat brood dat je gisteren kocht is al oudbakken)

maar over het algemeen gebruiken we liever het bepaald lidwoord:

el pà che te gh'ét töt géer l'è za staladés (het brood dat je gisteren kocht is al oudbakken)

Chèl wordt ook gebruikt om het object dicht bij de luisteraar aan te duiden, in dit geval in combinatie met het bijwoord van place lé .

chèl pà lé (dit brood / dit brood)

Voornaamwoord

Persoonlijke voornaamwoorden

Persoonlijke voornaamwoorden nemen af ​​in aantal (enkelvoud / meervoud) en persoon (eerste tweede en derde) en worden gepresenteerd in talrijke vormen, afhankelijk van de uitgevoerde functie. Voor de derde persoon is er nog een onderscheid naar geslacht (man/vrouw).

Opmerking:

1. In tegenstelling tot de andere bezittelijke voornaamwoorden, dalen nòst en vòst als bijvoeglijke naamwoorden op nummer en geslacht:

2. Niet gebruikelijk in het stedelijke Brescia, maar eerder frequent in de andere variëteiten van de provincie:

en va a Bèrghem (laten we naar Bergamo gaan)

kom op zo slecht (kom op, laten we het nemen)

3. De tonische vorm van de derde persoon (zowel enkelvoud als meervoud) heeft nog twee vormen om een ​​proximale of distale waarde aan het voornaamwoord toe te voegen, wanneer het verwijst naar een geanimeerd onderwerp:

lüche 'l màja compàgn de' n luf (Hij eet als een wolf)

i è stàde lùrela (Ze deden het)

Onderstaande tabel toont de acht mogelijke vormen:

4. De situatie voor het proclitische object-voornaamwoord voor de derde persoon (zowel enkelvoud als meervoud) wordt verder bemoeilijkt door het feit dat er een ander gedrag is afhankelijk van of het volgende werkwoord enkelvoudig of samengesteld is. Bijvoorbeeld:

mé le càte sö (ik verzamel ze)

mé i ó catàde sö (ik heb ze verzameld)

lur i la càta sö (ze verzamelen het)

lur i l'à catàt sö (ze hebben het opgepikt)

Voorbeelden van gebruik van voornaamwoorden:

• De tonica kan worden gebruikt als onderwerp aan het begin van de zin of als indirect onderwerp na een voorzetsel.

mé nó a Milà (ik ga naar Milaan)

ègne con te (ik ga met je mee)

• Een kenmerk dat het Brescia-dialect deelt met veel dialecten van Noord-Italië, is de proclitische vorm van het onderwerp. Deze vorm gaat vooraf aan het hoofdwerkwoord en is verplicht voor de tweede persoon enkelvoud en voor de derde persoon zowel enkelvoud als meervoud.

Té ta sét dré a majà 'l ris (Je eet rijst)

• De proclitische vorm voor het lijdend voornaamwoord gaat vooraf aan het werkwoord, zoals in:

mé ta ède (ik zie je)

mé tonic subject, ta clitic object, is 1e pers. zingen.

• Het datief proclitisch voornaamwoord gaat vooraf aan het werkwoord, zoals in:

chèsta tùrta, la ma pjas pròpe (Ik vind deze cake echt lekker).

chesta , femm. sing tùrta , het onderwerp clitic, maar datief clitic, present pjas 3e pers. zingen, prope bijwoord

• Het enclitisch voornaamwoord object wordt voornamelijk gebruikt voor de voornaamwoordelijke vormen van de infinitief en de gebiedende wijs:

i völ copàm (ze willen me vermoorden.)

scel zó! (Schrijf het op!)

• Wanneer zowel een enclitisch datief voornaamwoord als een enclitisch object-voornaamwoord aanwezig zijn, wordt het object-voornaamwoord voor het datief voornaamwoord geplaatst en een euphonic -e- wordt geïntroduceerd tussen de twee voornaamwoorden:

el pöldatel adès (kan het je nu geven)

scrìemej zó! (schrijf ze mij!)

Aanwijzende voornaamwoorden

Aanwijzende voornaamwoorden zijn qua vorm identiek aan aanwijzende bijvoeglijke naamwoorden (zie de bijbehorende tabel) en moeten in aantal en geslacht overeenkomen met het zelfstandig naamwoord waarnaar ze verwijzen.
Aanwijzende voornaamwoorden worden bijna altijd gebruikt in combinatie met deitische deeltjes ché of là , maar terwijl voor aanwijzende bijvoeglijke naamwoorden chèl kan worden gebruikt in combinatie met het proximale bijwoord ché , wordt de aanwijzende voornaamwoordelijke vorm chèl ché niet geaccepteerd. waarvoor:

• de voornaamwoordelijke vorm chèsto ché (dit) komt overeen met de vorm chèsto s · cèt ché (deze jongen )
• de voornaamwoordelijke vorm chèl là (dat) komt overeen met de vorm chèl s · cèt là ( die jongen )
• aan de vorm chèl s · cèt ché (deze jongen) kunnen we de vorm chèl ché niet matchen omdat het als onjuist wordt ervaren.

Werkwoord

Onbepaalde manieren

Eindeloos

Net als in het Italiaans wordt de vorm van de infinitief gebruikt om de verschillende vervoegingen te onderscheiden die in Brescia er twee zijn:

De eerste vervoeging omvat werkwoorden die eindigen op de infinitief met -à :

Praten (praten)

Canta (zingen)

Nà (te gaan)

De tweede vervoeging omvat werkwoorden die eindigen op de infinitief met -er of -ì . Merk op dat, op een paar uitzonderingen na, bijna alle werkwoorden van de tweede vervoeging twee vormen hebben voor de infinitief, één die eindigt op -er en één die eindigt op -ì . Bijvoorbeeld:

Lèzer = Lizì (lezen)

Scrìer = Scriì (schrijven)

Patéser = Patì (lijden)

Hoewel de in - er -vorm over het algemeen de voorkeur heeft wanneer de infinitiefvorm zuiver lijkt, d.w.z. zonder voornaamwoordelijke achtervoegsels:

Gó de lèzer (ik moet lezen)

De vorm in -ì is verplicht wanneer een enclitisch pronominaal deeltje tot oneindig wordt gelast:

Gó de lizìl (ik moet het lezen)

Sommige variëteiten, zoals die van Valle Camonica, vertonen de neiging om de -er -vorm te verliezen en alleen de -í -vorm te gebruiken, zelfs voor vormen zonder een voornaamwoordelijk achtervoegsel. Deze tendens komt ook voor in de verwante Bergamo-dialecten.

Het onregelmatige werkwoord tö (nemen, kopen) moet worden beschouwd als de tweede vervoeging en heeft slechts één vorm voor de infinitief:

Òj tö en liber (ik wil een boek kopen)

Òj töl a mé chèl liber lé (ik wil dat boek ook kopen)

Soms gebruiken we, om een ​​actie aan te duiden die plaatsvindt terwijl we spreken, de uitdrukking "véser dré a ... (fà argota)", letterlijk "achter ... (iets doen)", wat zou kunnen zijn beschouwd als het Italiaanse "wezen". Bijvoorbeeld " ik ben aan het werk " - " (mé) so dré a laurà ".

Deelwoord

Het onvoltooid deelwoord is niet meer in gebruik in het Brescia-dialect. Sporen van een vroegere vitaliteit van het onvoltooid deelwoord zijn te vinden in de bijvoeglijke naamwoorden die worden gebruikt om een ​​absolute overtreffende trap aan een ander bijvoeglijk naamwoord te geven. Bijvoorbeeld:

Mis gosét (drijfnat - letterlijk: druipnat)

Het voltooid deelwoord wordt gebruikt in samengestelde tijden. Om de vorm van het voltooid deelwoord te construeren, voegt u eenvoudig een -t (of -da voor het vrouwelijke in bijvoeglijke naamwoorden die zijn afgeleid van deelwoorden en in tijden die geslachtsovereenkomst vereisen) toe na de vorm van de infinitief. De werkwoorden van de tweede vervoeging gebruiken de vorm die eindigt op -ì . Bijvoorbeeld:

Parlà + t → Parlàt (gesproken)

Cantà + t → Cantàt (gezongen)

Scriì + t → Scriìt (geschreven)

Patì + t → Patìt (leed)

eindige wegen

Net als in de Italiaanse taal hebben de werkwoorden van Brescia drie enkelvoudige personen en drie meervouden. In de tweede persoon enkelvoud en in zowel meervoud als enkelvoud derde personen is het gebruik van het clitisch voornaamwoord verplicht. Het persoonlijke voornaamwoord van het onderwerp is daarentegen niet verplicht.

Een aspect waarin de syntaxis van Brescia significant verschilt van die van de Italiaanse taal, is de aanwezigheid van een vragende vorm van het werkwoord.

Aanwezig indicatief

De vervoeging van het werkwoord op de indicatieve manier, tegenwoordige tijd, is als volgt:

Voor de tweede en derde persoon enkelvoud en voor de derde meervoud is het gebruik van het clitisch voornaamwoord verplicht.

De eerste persoon meervoud kan ook worden vervoegd met het clitisch voornaamwoord in het werkwoord, maar in dit geval moet het worden vervoegd als een derde persoon enkelvoud

nóter cantóm = nóter en canta

Deze vorm is niet gebruikelijk in de stedelijke variëteit van Brescia, maar het kan de meest voorkomende of zelfs exclusieve vorm zijn in andere variëteiten.

Een andere manier om de eerste persoon meervoud te vervoegen is

nóter cantem

waar het clitisch voornaamwoord achter het werkwoord lijkt te zijn geglipt en ermee verbonden is.

Vragende vorm

Voor de formulering van de vraag neemt het werkwoord een andere vorm aan dan die in de bevestigende zin.
Het paradigma van de vragende vorm in de huidige indicatieve is het volgende:

In sommige varianten (bijvoorbeeld in de dialecten van Valle Camonica), wordt de vragende vorm geconstrueerd met behulp van het hulpwerkwoord fà (doen):

Wat fal dí? Wat zegt hij/zij?)

Wat doe jij? Wat doet hij zij?)

Welke fala denk je? = (wat denkt hij/zij?)

^[6]

Negatieve vorm

De negatieve vorm wordt verkregen door het ontkenningsdeeltje mìa toe te voegen na het werkwoord:

Progressieve vorm

Om aan te geven dat er een actie aan de gang is ( progressief aspect ), gebruikt de Bresciaanse constructie vergelijkbaar met die van de Fransen. Het wordt gevormd met de tegenwoordige aanduiding van het werkwoord véser (zijn) + dré a + infinitief. Bijvoorbeeld:

só dré a cantà (it.: Ik zing; zie Frans: je suis en train de chanter)

Het is vermeldenswaard dat het deeltje dré letterlijk achter betekent, dus de letterlijke vertaling in het Italiaans van de bovenstaande zin is ik sta achter zingen .

Imperfect indicatief

De onvolmaakte tijd - zoals in het Italiaans - wordt gebruikt om een ​​handeling uit het verleden aan te duiden die in de loop van de tijd herhaald, gebruikelijk of continu is. De vervoeging van het werkwoord in de indicatieve stemming, onvoltooid verleden tijd is als volgt:

De onvolmaakte indicatieve wordt vaak gebruikt in plaats van de conjunctief en voorwaardelijke in de constructie van de hypothetische zin:

se 'l saìe, ignìe mìa (letterlijk: als ik het wist, ik kwam niet), in plaats van se l'ès saìt, sarès mìa nìt .

Simpele toekomst

De eenvoudige toekomst wordt op een vergelijkbare manier als Italiaans gebruikt om een ​​actie aan te duiden die in een vrij verre toekomst zal plaatsvinden. De vervoeging is als volgt:

Net als in het Italiaans kan de toekomst in sommige gevallen worden gebruikt voor acties die in het heden plaatsvinden, maar een zekere mate van onzekerheid vertonen.

Onder deze toepassingen van de toekomst zijn:

• Het epistemisch gebruik, dat een veronderstelling aangeeft, ook in het heden:

El Gioàn el wordt zà a Milà a st'ùra. (Giovanni zou / zou nu al in Milaan moeten zijn).

Ik ben tùrna dré a uzà. El zal geliefd zijn 'l Piéro. (Ze schreeuwen weer. Het wordt weer Piero).

• Twijfelachtig, epistemisch gebruik:

Hield Staràl van in Bèrghem? (Zal hij nog in Bergamo wonen?).

Maar wordt het de adilbù 'l sò nòm de Batès? (Maar zal het echt zijn doopnaam zijn?).

• Het concessieve gebruik, dat een situatie aangeeft die als waar wordt aanvaard, maar minder relevant is dan een andere.

Ik zal een bröcc de éder zijn, maar ik ben bù fés chèi pèrsec ché. (Ze zullen ook lelijk zijn voor het oog, maar deze perziken zijn erg goed).

• Admiraal gebruik, wat wijst op verbazing:

Maar te sarét lélo! (maar je zult dom zijn!).

Verleden

In Brescia is er geen eenvoudige tijd om te verwijzen naar acties die in het verre verleden hebben plaatsgevonden. Het equivalent van de verleden tijd van het Italiaans is volledig verdwenen en het werkterrein ervan is ingenomen door een samengestelde vorm, morfologisch equivalent aan de verleden tijd van het Italiaans. Als gevolg hiervan verwijst de verleden tijd - hoewel hij op dezelfde manier is opgebouwd als het Italiaanse perfecte verleden - in plaats daarvan zowel naar gebeurtenissen die in het nabije verleden zijn afgesloten als naar gebeurtenissen die in een verder verleden zijn afgesloten.

De verleden tijd is daarom een ​​samengestelde tijd die wordt geconstrueerd door een hulpwerkwoord (zijn of hebben) te combineren met de tegenwoordige indicatie en het voltooid deelwoord van het werkwoord dat moet worden vervoegd:

Het criterium voor het kiezen van het hulpwerkwoord dat moet worden gebruikt voor de constructie van de verleden tijd is analoog aan dat voor de Italiaanse verleden tijd .

Verleden

Het verleden is een samengestelde tijd die gebeurtenissen aangeeft die al zijn afgesloten of in ieder geval voorafgaan aan een moment in het verleden.
Het is geconstrueerd op een analoge manier als de voltooid verleden tijd van het Italiaans, en combineert dus een hulpwerkwoord (zijn of hebben) vervoegd met het onvoltooid deelwoord en het voltooid deelwoord van het werkwoord dat moet worden vervoegd.

Het criterium voor het kiezen van het hulpwerkwoord dat moet worden gebruikt voor de constructie van de verleden tijd is analoog aan dat voor de Italiaanse verleden tijd .

Spelling

Aangezien Brescia nog steeds voornamelijk een gesproken taal is, is er nooit een algemeen aanvaarde spelling gedefinieerd. In werkelijkheid is er de laatste jaren een groeiende literaire productie in Brescia (voornamelijk dialectische komedies en poëtische composities), maar de schrijfregels die door de verschillende auteurs worden gevolgd, volgen geen vooraf bepaalde spelling, maar eerder verschillende tradities, vaak met persoonlijke variaties.
Ook zijn er de laatste jaren ^{[ onduidelijk ]} verkeersborden verschenen met de lokale dialectversie van het toponiem. De regels die in sommige van deze gevallen worden gevolgd, lijken enige inspanning tot standaardisatie te vergen, maar een algemeen aanvaarde spelling lijkt nog ver weg.
De meest problematische en controversiële kwesties lijken de weergave van de klanken [s] en [z] (door de verschillende auteurs soms weergegeven met -ss-, soms met -s- of met -z-) en het geluid [ʧ] in tegenstelling tot het geluid [k] in het laatste woord (soms weergegeven met -cc, -co -ch).

Om de voorbeelden in dit artikel te schrijven, worden de regels van de Italiaanse spelling gevolgd, met de volgende uitzonderingen:

klinkers

Het accent grave en acute worden gebruikt om het foneem / e / te onderscheiden van het foneem / ɛ / en het foneem / o / van het foneem / ɔ / in beklemtoonde lettergrepen.
Verder wordt umlaut gebruikt om de afgeronde klinkers / ø / en / y / weer te geven .

Merk op dat het accent ook wordt gebruikt om de beklemtoonde lettergreep aan te geven in niet-monosyllabische woorden.

Omdat onbeklemtoonde klinkers een verminderde onderscheidende waarde hebben, is het in dit geval niet nodig om onderscheid te maken tussen open en gesloten klinkers. Dit betekent dat het woord vedèl (kalf) onverschillig kan worden uitgesproken [veˈdɛl] of [vɛˈdɛl] zonder afbreuk te doen aan het begrip.

medeklinkers

De digraph -cc wordt aan het einde van een woord gebruikt om het foneem / ʧ / weer te geven (in de andere posities wordt dit foneem weergegeven volgens de normale regels van de Italiaanse spelling).

Een typische medeklinkerreeks van Lombardische dialecten is die gevormd door een alveolaire fricatief gevolgd door een postalveolair affricaat , zoals in -sʧ- . Dit artikel neemt de conventie over om deze reeks weer te geven met s · c , hoewel in andere teksten vaak andere tradities worden gebruikt (daarom is het mogelijk om de spelling s'c of sc of zelfs de meer dubbelzinnige sc voor dezelfde medeklinkerreeks te vinden ) . Deze reeks, afwezig in het Italiaans, kan ofwel aan het begin van een woord voorkomen, zoals in s · cèt (jongen) / sʧɛt / ; binnen het woord, zoals in brös · cia
(borstel) / ˈbrøsʧa / ; of ook in het laatste woord, zoals in giös · cc (giusti) / ˈʤøsʧ / .

In Brescia is er ook de reeks / -sʤ- /, ook afwezig in het Italiaans, en wordt in dit artikel weergegeven met de spelling -sgi-, zoals in:

bàsgia / ˈbasʤa / - (terrine)
sgionfà / sʤonˈfa / - (opblazen)

literaire productie

De eerste voorbeelden van teksten die in Brescia zijn geschreven, zijn fragmenten van een lofzang die bekend staat als Mayor gremeza il mund no pothevela die er nog steeds is , een manuscript gevonden in Bovegno ( Valle Trompia ), daterend uit de eerste helft van de veertiende eeuw ^[7] .

Er is ook een beschrijving van alle fonteinen van Brescia , gedateerd 24 augustus 1339, en ontdekt door Mgr. Paolo Guerrini in het burgerhistorisch archief. Het is een technische beschrijving samengesteld door een anonieme expert in de volkstaal. De openingswoorden van dit document luiden als volgt:

Fontein in de canò mayster de li fontani de la rasò del Comun de Bressa is in dela tera de Mompià ...

Veel bekender is echter het gedicht Massera da bè in verzen van Galeazzo dai Orzi, secretaris van Mariotto Martinengo, een plaatselijke edelman, gepubliceerd in Brescia in 1554, waarin de deugden van de goede huisvrouw Flor de Coblat worden beschreven, waar Coblat is de versie archaica van de huidige Cobiàt , in het Italiaans Collebeato , toen een klein dorp dicht bij de heuvels ten noorden van de stad.

In recentere tijden is de literaire productie in kwantiteit gegroeid en bestaat deze voornamelijk uit dialectische gedichten en gedichten. Angelo Canossi (1862 - 1943) is de belangrijkste poëziefiguur in Brescia, maar opmerkelijk zijn ook de Bovegnese Aldo Cibaldi (Cellatica, 1914 - Gussago, 1995), de Manerbiesi Riccardo Regosa en de auteur van proza ​​en komedies Memo Bortolozzi (1936 - 2010), de Isean Franco Fava (1917 - 2006).

Voorbeelden

Het volgende voorbeeld toont een kort verhaal dat in talrijke versies in de populaire traditie van de landelijke gebieden van de provincie Brescia voorkomt en vertelt over de oorsprong van de dagen van de merel .

De merla.

I mèrli, 'na ólta i gh'ìa le pène biànche, ma chèl envéren lé l'éra stàt en bèl envéren e lé, la merla, la gà dìt: "Zenér de la màla gràpa per tò despèt gó i eluzil " . A lü, 'l Zenér, gh'è nìt adòs' n pó de ràbia, and' l gà dìt: "spèta merla that you will do it mé adès a té, e se te sét biànca mé te faró ègner négra". En even later 'l gà dit: "Dù ghe i ó e giü' n prèstet el töaró e se te sét biànca, mé te faró ní négra". En alùra 'l gà fàt nì fò' n frèt che se n'ìa mài vést giü compàgn.

Lé la mèrla la saìa piö che fa cói Ik ken uzilì ndèla gnàta, en isé l'è nàda a rifügiàs endèla capa del camì; dre al camì gaat zo 'l föm e lùr i uzilì i is déentàcc töcc négher, en quànche i is nicc fò de la, la merla la gh'ìa mìa piö le pène biànche, but la ghe i éra négre. Alùra Zenér, töt sudisfàt, el gà dìt: "Tò mèrla, che te l'ó fàda mé staólta: se te se stàda biànca mé t'ó fàt ní négra e isé te làset lé de seghetà a term.

Fonetische transcriptie (IPA)

[iˈmɛrli naˈoltɔ iˈgiɔleˌpɛneˈbjaŋke maˌkɛlɛɱˌverɛnˈle lerɔˌstatɛmˈbɛlɛɱˌverɛn ɛˌlelaˈmɛrlɔlagaˈdit: zeˈnerdelaˌmalɔˈgrapɔ ˌpertɔdeˈspɛt ˌgojuziˈliˌndelɔˈɲatɔ aˈly lzeˈner ˌgɛnitaˈdɔsemˌpodeˈrabja ˌɛːlgaˈdit ˈspɛtɔˌmɛrlɔ kɛtɛlafaˌroˈmeaˌdɛsaˈte ɛsɛtɛˌseˈbːjaŋkɔ ˌmetɛfaroˌɛɲɛrˈnegrɔ ɛpɔˈdɔpolgaˌditaˌmɔ ˌdugɛˈjo ɛʤyˌmprɛstetɛltøaˈro ɛsɛtɛˌseˈbːjaŋkɔ ˌmetɛfaˌroniˈnegrɔ ɛaˈlurɔ lgaˌfaːniˌfɔˈɱfrɛt kɛsɛˌniamaiˌvesʤycomˈpaɲ] [ˌlelaˈmɛrlɔ lasaˌiɔpjøkeˈfakojˌsɔuziˌlindɛlɔˈɲatɔ, ɛiˈse ˌlɛnadɔˌarifyˈʤasɛnˌdɛlɔˌkapɔdɛlkaˈmi ˌdrealkaˈmivasølˈføm ɛˈlurjuziˈli jɛdeɛnˈtajˌtøjˈnegɛr ˌkwaŋkɛjɛˌnijfɔdeˈla laˈmɛrlɔlaˌgiɔmiɔˌpjøleˌpɛneˈbjaŋke malagɛˌjerɔˈnegre aˈlurɔ zeˈner tösːudisˈfat elgaˈdit ˈtɔˌmɛrlɔ kɛtɛloˌfadɔˈmestaˌoltɔ sɛtɛseˌstadɔˈbjaŋkɔ ˌmetofaˌnːiˈnegrɔ ɛiˈse tɛlasɛˈlːe dɛsegeˈta atiˌramenˈʤir]

Vertaling in het Italiaans: La merla.

De merels hadden ooit witte veren, maar die winter was een goede winter, en zij, de merel, zei: "Slecht uitziende januari, voor uw wrok heb ik vogels in het nest. Hij zei: "Wacht een beetje, merel, ik zal je nu repareren, en als je blank bent, zal ik je zwart maken." En toen voegde hij eraan toe: "Ik heb er twee en één, ik leen er ¹ en als je blank bent, zal ik je zwart maken" Zo bracht hij een verkoudheid binnen die hij nog nooit eerder had gezien.

De merel wist niet meer wat hij met zijn vogels in het nest aan moest, en zocht daarom zijn toevlucht in de schoorsteen. De rook stijgt op door de schoorsteen en de vogels werden zo helemaal zwart en toen ze eruit kwamen had de merel geen witte maar zwarte veren meer. Toen zei januari, helemaal tevreden, tegen haar: "Tiè merla, ik heb het deze keer voor je gemaakt, als je blank was, nu heb ik je zwart gemaakt en dus stop je met me voor de gek te houden."

Opmerking

1 - "Ik heb er twee en één zal ik lenen" - Het verwijst naar de dagen. In de regio van Brescia is er, naast de bekendere traditie die ervoor zorgt dat de dagen van de merel in de laatste drie dagen van januari vallen, een iets andere versie waardoor ze op 30 en 31 januari en op 1 februari vallen. In die zin leende januari een dag een maand later. De andere versie, waarin de dagen van de merel in de laatste drie dagen van januari vallen, werd aan de kinderen verteld om hen te helpen herinneren dat februari maar 28 dagen heeft, wat dit verklaart door het feit dat januari een dag leende van februari tot in staat zijn om de belediging van de merel te straffen.

Muziek productie

Er zijn ook enkele voorbeelden van muzikale productie in het Brescia-dialect. Een van de bekendste musici en auteurs die muziek schrijven in Brescia is de Saretino Charlie Cinelli , al bijna twintig jaar actief in de provinciale en interprovinciale muziekscene. Andere opmerkelijke musici en songwriters van dialectische teksten zijn Roberto Guarneri , Sergio Minelli en Piergiorgio Cinelli . De rapper uit het lagere Dellino Farmer is ook bekend , eerst als lid van het Italiaanse Farmer - duoen dan als solist, die in Brescia een leuke herinterpretatie geeft van de klassieke Amerikaanse hiphopstijl. Viviana Laffranchi, een singer-songwriter uit Brescia, heeft ook een cd gemaakt in het Brescia-dialect. Een andere dialectband in Brescia zijn de Malghesetti , gecreëerd door Massimo Pintossi, Arturo Raza en Ivan Becchetti, onder auspiciën van Charlie Cinelli: ze bieden populaire en traditionele liedjes uit de valleien en ook liedjes op basis van hun eigen teksten. Vergeet de decaan Francesco Braghini niet .

In de recente muzikale schijnwerpers combineren de Geosinclinals (historische formatie van Michele Valotti en Emanuele Coltrini) hun op pop geïnspireerde muziek uit de jaren zeventig met een niet-triviaal en soms poëtisch gebruik van het Brescia-dialect, waarbij ze de verschillende territoriale oorsprongen wijselijk samensmelten.

Een poging om de Beatles in dialect te "vertalen" werd en wordt gedaan, met wisselend resultaat, door Chico Morari en door hem rondgedragen met de groep "Cario ei sue Tartari".

Andere nummers in het Brescia-dialect komen voor in het repertoire van de folk/rockgroep NoAlter , afkomstig uit Leno en geleid door singer- songwriter (zanger en multi-instrumentalist) Nicholas Balteo , ook al wordt het grootste deel van hun productie in het Italiaans gezongen.

Een band die zeker prominent en bekend is in het panorama van Brescia-dialectmuziek is de Selvaggi Band , Valtrumplini en al meer dan 10 jaar actief met verschillende belangrijke samenwerkingen, Charlie Cinelli voor de provincie Brescia, buiten de provincie met Davide Van De Sfroos en de Luf .

Bibliografie

Algemene werken

1. Antonio Fappani, Francesco Turelli, The Brescia dialect , "La Voce del Popolo" en "Madre" Editions, Brescia, 1984;
2. La memoria del dialetto (Anastatische herdruk van het volume "Dialecten, gewoonten en tradities van de provincies Bergamo en Brescia bestudeerd door Gabriele Rosa), provincie Brescia - Ministerie van Cultuur, Brescia, 1997;
3. Antonio Fappani, Tom Gatti, Vittorio Soregaroli, Nieuwe bloemlezing van het Brescia-dialect , (in 2 delen), Fondazione Civiltà Bresciana - A.Canossi Foundation - A.Cibaldi Cultural Center, Brescia, 1999; (het eerste deel is een anastatische herdruk van het deel met dezelfde titel dat in 1978 werd gepubliceerd door "La Voce del Popolo" en behandelt poëzie in het Brescia-dialect vanaf het begin tot het begin van de twintigste eeuw; het tweede deel, onder redactie van Vittorio Soregaroli , is daarentegen een volledig nieuw werk en gaat over hedendaagse poëzie);
4. Onze woorden / Het Brescia-dialect: een rijk erfgoed, een fragiele volharding , (bijdragen van Glauco Sanga, Giovanni Bonfadini, Gabriella Motta Massussi, Egi Scapi Zanetti), in AB, Grafo edizioni, n. 21, winter 1991, p. 8 en volgende.
5. Fabrizio Galvagni, Piö 'n là (Inleiding) , Editrice La Rosa, Brescia, 1994;
6. Giovanni Bonfadini, Kenmerken en verscheidenheid van het Brescia-dialect , 1989, Atlante Bresciano 21: 13-25, 32.
7. Giovanni Bonfadini, Het Brescia-dialect: burgermodel en perifere variëteiten , Italiaans tijdschrift voor dialectologie 14: 41-92, 1990

Woordenboeken

1. Woordenschat Bresciano en Toscano Samengesteld om het voor Bresciërs gemakkelijker te maken om De 'Vocaboli Modi di dire e Proverbi Toscani te vinden door middel van hun moedertaal , Brescia, 1759 (Rist.anast., Sintesi SpA, Brescia, 1974)
2. Giovan Battista Melchiori, Brescian - Italiaanse woordenschat , 1817, [1] ; volledig hier te downloaden: [2] (rest. anast. of the Giornale di Brescia, 1985);
3. Gabriele Rosa, Dialecten, gebruiken en tradities in de provincies Bergamo en Brescia , 1855
4. Brescia-Italiaanse Vocabolarietto , Andrea Valentini Boekverkoper-Uitgever, Brescia, 1872;
5. Gabriele Rosa, Brescia-Italiaans Woordenschat van de stemmen die van elkaar verschillen , Stefano Malaguzzi Libraio-Editore, Brescia, 1877
6. Santo Ruggeri, Italiaans Bresciano-woordenboek , Pavonische typografie, Brescia, 1970;
7. Stefano Pinelli, Klein woordenboek van het Brescia-dialect (inleidende aantekeningen door Vittorio Mora), Grafo edizioni, Brescia, 1976;
8. Giovanni Scaramella, New Bresciaanse orthografische woordenschat , Zanetti uitgever, Brescia, 1986;
9. Licinio Valseriati, Sentimentele reis door Brescia , Brescia - Italiaans woordenboek, Marco Serra Tarantola Publisher, Brescia, 1995;
10. Marco Forzati, Brescia-Italiaans woordenboek , 1998

Specifieke terminologie

1. Giovanni Scaramella, Bresciaanse orthografische dialectische rimary , Zanetti uitgever, Brescia, 1990;
2. E. Chiovaenda, Lijst met namen van planten in het Brescia-dialect van het begin van de zeventiende eeuw , in "Acts and Memories of the Royal Academy of Sciences, Letters and Arts of Modena", serie V, vol. ik, 1936;
3. A. Villani, Opmerkingen over de speleologische terminologie van Brescia , in "Commentaries of the University of Brescia", Brescia, 1973;
4. G. Carini, E. Caffi, Bergamo en Brescia-vogels, notities voor een vocabulaire , Sintesi spa, Brescia, 1977 (anast. Rest. Door GIOVANNI CARINI, Notities voor een ornithologische woordenschat uit Brescia, uitgegeven door de lokale Society of Natural History "Giuseppe Ragazzoni", Apollonio, Brescia, 1907);
5. Nino Arietti, Paddestoelen van het Brescia-gebied in dialectterminologie, Notities voor een vocabulaire van de namen van het Brescia-dialect met verwijzing naar paddenstoelen , Civic Museum of Natural History of Brescia, Brescia, 1978;
6. C. De Carli, Bijdrage tot de kennis van de Brescia dialectische namen van bomen en struiken , Monografieën van "Natura bresciana" n. 7, Brescia, 1985;
7. Andrea Salghetti (onder redactie van), El dialèt dei mehtér, The dialect of trades , gemeentelijke bibliotheek van Sale Marasino, Grafo, Brescia, 1997;

Grammatica

1. [3] Marco Forzati, Essentiële grammatica van het Brescia-dialect (Gramàtica esensiàl del bresà), 1998-20

Lokale varianten

1. Giovanni Bonfadini, Kenmerken en verscheidenheid van het Brescia-dialect , Atlante Bresciano 21: 13-25, 32, 1989
2. Giovanni Bonfadini, Het Brescia-dialect: burgermodel en perifere variëteiten , Italiaans tijdschrift voor dialectologie 14: 41-92, 1991
3. Fabrizio Galvagni, Families, achternamen en scötöm / Notities van de naam Vobarnese met verwijzing naar Valle Sabbia en Riviera Gardesana , Quaderni della Compagnia delle Pive n. 1, Vobarno, 1996;
4. Guido Bonomi, Het dialect van Valle Sabbia , Grafo, Brescia, 1995;
5. … Burgemeester gremeza il mund no pothevela heeft nog steeds … (The Passion of Our Lord in Trumplino-dialect uit het 14e-eeuwse manuscript van Bovegno) , Biblioteca Comunale Gardone Valtrompia , pro manuscripto, 1996;
6. Mario Pietro Zani, Na spreekt van ala hò fôdha - Een gesprek op zich , Coop. ARCA Etnografisch centrum van de Trompia-vallei , Gardone VT, 1992;
7. C. Sbardolini, Le dialecte de Tremosine, scriptie aan de Université de la Sorbonne - Paris III, 1976/77 (promotor A Rocchetti);
8. Ugo Vaglia, Het Valsabbino-jargon , Brescia, 1969;
9. Lucia Matelda Razzi, Het dialect van Salò , Grafo-edities, Brescia, 1984;
10. Boletus Satanas (Claudio Mazzacani), Èl dialèt de Salò , (aanvulling op nr. 20 van "la Civetta"), Salò, 1994;
11. Boletus Satanas (Claudio Mazzacani), Èl dialèt de Salò 2 , (aanvulling op nr. 32 van "La Civetta"), Salò, 1997;
12. Fiorino Bazzani, Graziano Melzani, Het Bagolino-dialect, Woordenschat met fonetisch-morfologische noten en lexicale aspecten , gemeente Bagolino, Grafo edizioni, Brescia, 1988;
13. Fiorino Bazzani, Graziano Melzani, Nieuwe woordenschat van het Bagolino-dialect , met fonetisch-morfologische noten en lexicale aspecten - bagòs-italiano / italiano-bagòs . Voorwoord door Giovanni Bonfadini. Gemeente Bagolino, Graph-edities, Brescia, 2002;
14. Giuseppe Trimeloni, Etymologisch Woordenboek van het Malcesine -dialect , Comité van het Scaligero-kasteelmuseum in Malcesine, 1995;
15. Giliola Sabbadin, Het dialect van Desenzano , Gemeentelijke Bibliotheek van Desenzano, Grafo, Brescia, 2000.
16. Glauco Sanga, Dialect en folklore, Onderzoek in Cigole , Populaire wereld in Lombardije n. 5, Lombardije, redactie Silvana, Milaan, 1979;
17. Piervittorio Rossi, Castiglionese woorden , met een voorwoord van Tullio De Mauro , Onderzoek naar de Brescia-taal gesproken in Castiglione delle Stiviere (MN), Ecostampa, Castiglione delle Stiviere, 2003.
18. Graziano Melzani, Het woordenboek van het Bagolino-dialect , in "Herinneringen aan de Universiteit van Salò", vol. IV, 2e serie, 1988-1990.

Opmerking

Andere projecten

• Wikipedia heeft een editie in het Brescia-dialect (lmo.wikipedia.org)

Externe links

• Kopie van het eerste gedrukte woordenboek Italiaans - Brescia .
• Marco Forzati, Brescia-Italiaans woordenboek, 1998 , op sites.google.com .
• Marco Forzati, Essentiële grammatica van het Brescia-dialect (Gramàtica esensiàl del bresà), 1998-2001 , op sites.google.com .
• Poëzie in Brescia op de tien dagen van Brescia in 1902 .
• Kaart van Italiaanse dialecten. , op taalkaarten.wordpress.com . Ontvangen op 27 oktober 2015 (gearchiveerd van het origineel op 6 september 2014) .

Lombardische taal
West-Lombardische dialecten	Brianzolo  Bustocco Comasco Lecco Legnanese Lodigiano Lomellino Milanese Monzese Novarese Ticinese Valtellinese  Varesotto _  _  _  _  _  _  _  _  _  _  _ _	Gedetailleerde geografische spreiding van Lombardische dialecten. Legende: L01 - westelijke Lombard ; L02 - Oost Lombard ; L03 - zuidelijk Lombard; L04 - Lombardische Alpen
Oost-Lombardische dialecten	Boven-Mantua  · Bergamasco  · Bresciano  · Cremasco  · Gardesano  · West-Trentino
Alpine Lombardische dialecten	Chiavennasco  · Livignasco  · Ossolano
Zuid-Lombardische dialecten	Cremonees
Lombard- Emiliaanse kruispuntdialecten	Lagere Mantuan  · Mantuan  · Oltrepadano  · Pavese  · Tortonees
Lombardische dialecten	Gaì  · Larpa iudre  · Spasell
Literatuur	Bosinada  · Dialectaal lexicon van Italiaans sprekend Zwitserland  · Lombardische literatuur  · Milanese literatuur  · Moderne spelling  · Klassieke Milanese spelling  · Ticino-spelling  · Milanese dialectische poëzie
Literaire werken	Kapitein Slaff  · De Ambleto  · Boek van de Drie Geschriften  · Burgemeester Gremeza  · La Ninetta del Verzee  · Varon Milanes
Bioscoop	De boom van de hoeven Frontaliers  La  Palmira - Ul film La  Palmira - Perceel in de Mendrisiotto Ona strada  bagnada
Milanees lied	O mia bela Madunina  · De mooie Gigogin  · El Biscella  · Mijn huis  · La Gagarella del Biffi Scala  · I Tusann de Milan  · Lassa pur ch'el mond el disa  · Ma mi ...  · De arme Rosetta  · Nustalgia de Milan  · Voor Amôr del Ciel Porta Romana bella  Sentiss  ciamà papa Stramilano El  Tumiami de  Luret
Ander	Gallo-Italiaanse dialecten van Basilicata Gallo -Italiaanse dialecten van Sicilië De  stenen man  Lombard van Sicilië  Milanese - Bloemlezing van het Lombardische  lied  Botuverá

Brescia-portaal

Taalportaal

Lombardije portaal